DUHOK - Federe Kürdistan’a bağlı Heftanîn'e 74 gündür askeri operasyon düzenleyen ve şu ana kadar istenilen sonucu alamayan Türkiye, KDP'nin desteğiyle Behdînan bölgesinde halka koruculuk dayatıyor.
Türkiye'nin 17 Haziran’da Irak Federe Kürdistan Bölgesi sınırlarında başlattığı “Pençe-Kartal” operasyonu beklenen sonucu vermedi. Büyük kayıpların verildiği operasyon devam ederken, operasyon bölgesindeki köylülere koruculuk dayatılmaya başlandı. Türkiye, bölgenin yönetimini elinde tutan Kürdistan Demokratik Partisi'nin (KDP) desteğiyle Silopi, Zaxo ve Duhok arasında zırhlı askeri araç gösterisiyle halka gözdağı veriyor. Türkiye’nin eğitip donattığı ve adına “Roj Pêşmergeleri” denilen grubun da sahada kullanıldığı ve Behdînan bölgesinde halka baskı uyguladığı öğrenildi.
ZERDEŞT DİNİNİN MERKEZİ
Behdînan bölgesi, Kürt tarihinde her zaman önemli ve stratejik bir yer oldu. Behdînan kelime anlamı olarak Zerdeşt dininin (Behî dini denildiğinde Zerdeşt dini olarak anlaşılıyor) merkezi olarak biliniyor. Behdînan bölgesinde birçok aşiret yaşıyor. Aşiretler isimlerini, bölge, köy veya yerleşim yerlerinden alıyor. Bölgenin kolay idaresi için Kaşî, Subartî, Midya, Lidyalılar Behdînan'ı bölgelere ayırmış, zamanla bu yer isimleri aşiretlerin isimlerine dönüşmüş.
BEHDÎNAN AŞİRETLERİ
Behdînan bölgesinde 33 büyük aşiret bulunuyor. Zaxo’dan başlayıp Rojava Kürdistan sınırına doğru Pêşabinê ve Durabînê bölgelerinde çoğunluğunu Êzidî aşiretleri oluşturuyor. Bu aşiretlerin en büyüğü ise Hewêriyan oluyor. Zaxo ve Habur’a kadar Silêvanî, Sindî ve Gulî aşiretleri yaşıyor. Burada da birçok küçük aşiret var. Binêvap, Hos, Berbang, Bayê ve ailesel düzeyde birçok aşiret bulunuyor. Berwariya Jorî (Yukarı Berwari), Nerweyî ve Rêkanî de bu aşiretlerin yanı başında bulunuyor. Amediye bölgesinden Dostkî Jor’a, oradan Rewanduz’a kadar uzanıyor. Duhok çevresinde de birçok aşiret yaşıyor. Dostkî, Berwariya Jêrî (Aşağı Berwari), Nehlê, Nehêlan, Ber Garê bu aşiretlerden birkaçı. Zebari bölgesinde de Herkî, Surçî ve koçerler var; bu koçerler de kendi içinde 15 büyük aileden oluşuyor. Yine bu aileler Dostkî Jorî, Mizûrî Jorî, Mizorî Jêrî, Dolemêrî, Bradostî, Gendî, Zerarî ve Rewanduz’a kadar uzanıyor. Rojava sınırından Musul’un bir bölümünü de içine alan Şengal’den Kelaşîn’e, oradan da Rewanduz’un yukarı kısımlarına kadar Behdînan bölgesi “İmaratî” olarak adlandırılıyor. Bu da Zerdeşt dini esası üzerine oluşmuş bir bölge.
ÖNEMLİ VE STRATEJİK
Duhok Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve aynı zamanda Behdînan’ın Berwarî mıntıkasında doğup büyüyen ve bölgeyi iyi bilen Dr. Kamuran Berwarî, bölgedeki aşiretlerle ilgili şu bilgileri verdi: “Bu aşiretlerin tarihi çok eskiye dayanıyor. Bu aşiretler, bölgede sürekli saldırılara maruz kalmış; mert ve saygınlığını binlerce yıl koruyabilmişlerdir. Timurlenklere, Moğollara, Cengizhanlara, Abbasilere, Emevilere, Osmanlılara karşı kendi onurlarını her zaman korumuşlardır. Mısır nasıl ki Araplar için önemli ve stratejik ise Behdînan bölgesi de Kürdistan için o çapta önemli ve stratejiktir. Sadece Med Federasyonu, Mitanî ve Subartî’nin merkezi olduğundan değil, hem coğrafik hem de politik anlamda stratejik öneme sahip bir yerdir. Ne tarihte ne de son yüzyılda Behdînan bölgesi aşiretleri hiçbir zaman Türklere, Araplara, Farslara karşı boyun eğmemiştir ve her zaman da Kürdistan’ın diğer parçalarına destek olmuşlardır. Bedirxan Paşa devriminden Qazî Muhamed’e, Rojava Kürdistanı’ndan Bakur Kürdistan devrim hareketine kadar destek olmuşlardır.”
TOPLANTILARDA TEK TALEP
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), “Xakurkê” diye başlayıp Federe Kürdistan’ın her tarafına yayılma stratejisi sonuç alamayınca, bölge halkının desteğini almak için operasyonlarının biçimini değiştirdi. Bu nedenle 16 Haziran akşamı “Pençe-Kartal” adı altında Heftanîn’e operasyon başlatılmadan önce halkın desteğini almak için birçok toplantılar yapmak istedi. Toplantı taleplerine halk tepki gösterince, KDP politbürosuna bağlı yetkililer, parti binaları ve pêşmerge karakollarında toplantılar düzenledi. MİT mensuplarının da katıldığı kaydedilen toplantılarda, “Bize yardım edin, PKK’lileri buradan temizleyelim sonra zaten biz buradan çıkacağız, size bırakacağız” denildiği belirtildi.
BÖLGEYİ İNSANSIZLAŞTIRMA
“Pençe-Kartal” operasyonunun ilk haftasında Heftanîn’deki stratejik tepelere helikopterlerle indirme yapmak isteyen TSK, ağır kayıplar üzerine operasyonu durdurma noktasına geldi. Bölge halkı da AKP ve MİT’ten oluşan heyetler ile KDP yetkililerine karşı tepkilerini büyüttü. Tepkiler karşısında TSK’nin Bamernî Askeri Üssü başta olmak üzere birçok yerdeki tank, top ve teknolojik silahlarla yerleşim yerlerini konvoy halinde gezen askerler, halkı korkutmaya çalıştı. TSK’ye ait F-16 savaş uçakları da sivil yerleşim yerlerini bombalamaya başlandı. Bu baskılarla bölge tamamen insansızlaştırılmak istendi. Ancak halk TSK’ye destek veren KDP ve Federe Kürdistan Bölgesi hükümetine tepki gösterdi.
KORUCULUK DAYATMASI
Operasyondan istediği sonucu alamayan Türkiye, bölgede koruculuk düzeni kurma arayışına girdi. KDP’liler üzerinden “İyi para veriliyor” propagandasına başlandı. Halk söz konusu kişilere hem tepki gösterdi hem de sosyal medya hesaplarından deşifre etti. Edinilen bilgilere göre, koruculuk dayatmasına karşı bölge halkının tepkilerinin büyümesi üzerine Türkiye bu kez Şırnak ve sınırda bulunan Jîrkî, Sêgirkê, Bêjehê, Mêrgehê, Hedrîsê ve Roboskî bölgesindeki korucuların maaşlarını yükselterek, operasyona dahil etti.
IRAK’IN TUTUMU
Sivil yerleşim alanlarının vurulması ve sivillerin yaşamını yitirmesi üzerine operasyona karşı sesler de yükseldi. Uzun zamandır AKP iktidarının bakanları, Irak başbakanı ve hükümet yetkilileriyle yaptığı görüşmelerde, Irak’ın operasyona ortak olmasını dayatıyordu. Ancak Irak, Türkiye’nin bu dayatmasını kabul etmedi. 11 Ağustos günü Irak Ordusu’na bağlı iki komutanın Türkiye’nin hava saldırısı sonucu öldürülmesi de “Irak hükümetine mesaj” olarak değerlendirildi. Türkiye bu saldırıyı Silahlı İnsansız Hava Aracı’yla (SİHA) yaptı. Yani keşif uçaklarıyla tespit edilen bir hedef önceden belirlenmiş ve bilinçli vurulmuştu.
MA / Erdoğan Altan