Kadınları maruz bırakıldıkları şiddete razı eden, eve döndürmeyi hedefleyen ataerkil bakış, devlette ait sığınmaevlerinde de itinayla uygulanıyor. Malatya’da Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren Şiddet İzleme ve Önleme Merkezi’ne (ŞÖNİM) bağlı bir kadın sığınmaevinden ayrılan iki kadın, maruz bırakıldıkları uygulamaları anlattı. 

 

MANTIK: KOCAYA DÖN 

 

Güvenlik nedeniyle ismini vermediğimiz M.A., kurtuluş olarak Konukevi’ne yerleşen binlerce kadından sadece biri. Erkek şiddetinden kaçarak geldiği kurumda ise eril sistemin başka bir yüzüne tanıklık eden M.A., maruz kaldıklarını “insanlık dışı” olarak nitelendirdi. Burada suçlu muamelesi gören M.A., "En iyi yer kocanın yanıdır" mantığının hakim olduğunu söyledi. Destek için gittiği kurumda kendini oldukça değersiz hissettiğini belirten M.A., “Yaşadığım acılar bir yana kurumda gördüklerimin insani değerlerle karşılaştırılacak hiçbir yanı yoktu. Çok kötüydü. Hiçbir talebimiz karşılanmıyordu. Orada kendimizi rahat hissettirecek bir şey yoktu. Sürekli bizi gönderme çabasındaydılar. Aynı zamanda danışmanımız olan sosyal güvenlik uzmanı bana ‘Ne yapacaksın? Nereye gideceksin? Planın nedir?’ gibi sorular soruyordu. Onlara ‘kendimizi bir sığıntı gibi hissediyoruz’ dedim. Onlarda ‘hayır öyle değil siz devletin malından yararlanıyorsunuz’ diyorlardı. Sanki kişilerin şahsi malından yiyormuşuz gibi davranıyorlardı. Hep bunu hissediyorduk. Sürekli ‘Neden gitmiyorsun? Neden karar vermiyorsun’ sorularını soruyorlardı” dedi.   

 

CEZAEVİ KOŞULLARI 

 

Kurumda kalan çocukların top ve oyuncak taleplerinin ise günlerce karşılanmadığını ifade eden M.A., “Düşünün sadece çocukların oynayabileceği bir top. Oraya gelen insanlar zaten kaostan çıkmışlar. Kimisi çocuklarının oyuncaklarını kimisi de kimliğini dahi almadan gelmişler. 3 çocuklu bir anne vardı. O çocukları ağlardı. Günlerce bir tane oyuncak verilmedi. Kimse hangi koşullarda yaşadığımızı görmek istemiyordu. Yaşadığımız koşullar insani değildi. Çay bardağı bulamıyorduk. Çayı kepçeyle alıyorduk. Yemekler soğuk geliyordu. Devlete sığınıyorsun ama bu durumu yaşıyorsun. Kesinlikle hapishane boyutundaydı. Keyfi olarak ‘bahçeye çıkamazsın’ deniliyordu, iki saatlik bahçe iznine rağmen. Herkes bir birini kolluyordu. Çocuğumu bahçeye çıkaramıyordum” diye anlattı. 

 

KONUK EVİ Mİ?

 

Eşinden gördüğü şiddet nedeniyle can güvenliği olmadığı için Konukevi’ne yerleşmek zorunda kalan N.A. da, kişisel ihtiyaçlarının karşılanmadığını vurguladı. 14 gün karantinada kalan N.A., yıkanması için şampuan verilmediği gibi karantina odasının da hijyenik olmadığını, temizliği kendilerinin yaptığını ve odadaki lavabonun 10 gün süreyle tıkalı kaldığını söyledi. 

 

ÇORBA KASELERİNDE ÇAY 

 

14 günlük karantina süresi boyunca kurumdan sorumlu yetkilileri görmediğini kaydeden N.A., yetkili olarak sadece güvenlik, temizlik görevlileri ve bir hemşireyle muhatap olduğunu dile getirdi. N.A., karantina sürecine ilişkin ise şunları aktardı: “Bardak yoktu. Çorba kâselerinde çay içmek zorunda kalıyorduk. Sadece sabah çay veriliyordu. Akşam ya da öğlen çay içmek istediğimizde verilmiyordu. Kendi aramızda para toplayıp çay satın alabiliyorduk. Pet bardak veriyorlardı. ‘Bu bardağı çay için tekrar yıkayın ve kullanın’ diyorlardı. Bir insan o bardağı kaç kez kullanabilir ki? Bir hafta boyunca çay verilmedi. Kahvaltımızı su ile yapıyorduk. Yemek ve kahvaltı eksik geliyordu. Yemekleri bodrum katta bir masanın üzerine bırakıyorlardı. Kediler mutfağa ve odalarımıza kadar geliyorlardı. Bunlar sadece 14 günlük karantina sürecinde yaşadıklarımız. Çok sorumsuzdular.” 

 

GÜVENLİK İÇİN TEMİZLİK GÖREVLİSİ 

 

Karantina bittikten sonra kendisi için ayırılan odaya geçtiğini söyleyen N.A., yaşadığı sorunların burada da devam ettiğini belirterek şöyle devam etti: “Daha önce odada kalanların çarşaflarını bana toplattırdılar. Oranın bir çalışanıymışım gibi davranıyorlardı. ‘Çarşafları getir yıka kurut’ diyorlardı. Çalışanmışım gibi bu işleri bana yaptırıyorlardı. Temizlik görevlisi elime deterjan verip ‘banyoyu yıka gelip banyo yapacağım’ diyordu. Bunu yaptırmaması gerekiyordu. Bir şey de diyemiyordum. Çünkü gidecek yerim yoktu. Sonuçta onlara muhtaçtım. Yapmazsam bana kötü davranırlar diyordum. Yani mecbur bırakılıyorduk. Can güvenliğimiz olmadığı için polis eşliğinde adliyeye gitmek zorundaydık. Ama polis çağırmıyorlardı. ‘Can güvenliğimiz’ yok dediğimizde, ‘adliyede zaten polis var’ diyorlardı. Temizlik görevlileri eşliğinde adliyeye gidiyorduk.”

 

KARANTİNA BİNASI TEMİZLETİLDİ

 

Bir keresinde güvenlik görevlisi tarafından çağırılarak karantina odasının temizlenmesi emri verildiğini belirten N.A., “Kurallarda kaldığımız odayı, yatağı temizlememiz yazıyordu. Ama karantina binasını da biz temizliyorduk. Oradaki kadınların mağduriyetinden faydalanıyorlar. Kendilerine ait işleri bize yaptırıyorlardı. ‘Burası geçiş bölgesi seni göndereceğiz’ diyorlardı. ‘Başka yere nasıl gideyim. Burada bana bir iş bulun sizden başka bir şey istemiyorum’ dedim. Kaldığım süre boyunca İş Kur kaydımı yapmadılar” diye belirtti. 

 

ŞİDDET ORTAMINA GÖNDERME ISRARI 

 

N.A., kurumda karşılaştığı bir diyaloğu ise şöyle anlattı: “Bir kadın vardı çok şiddet görmüştü. Yanımda kadına ‘Sanki hala kocanı seviyorsun. Sanki dönmek istiyorsun’ diyordular. Şiddet görmüş bir kadına bu söylenir mi? Yine seslerini yükseltiyorlardı. Bağırıyorlardı. Zaten psikolojimiz iyi değildi. Bide bunlarla karşılaşıyorduk.”

 

‘SIĞINTI BİLE DEĞİLDİK’ 

 

Kaldıkları yerde her hangi bir psikolojik destek görmediklerini kaydeden N.A., “Sosyal hizmet uzmanı yanına çağırıyordu. Bana ‘Ne yaşadın? Niye buraya geldin? Ne yapmayı düşünüyorsun? Seni buradan gönderelim. Burada seni bulurlar. Burada olursan biz sana bir şey yapamayız’ diyordu. Sonrasında ‘Ne karar verdin, gidiyor musun?’ deniliyordu. Sürekli çıkmamız empoze ediliyordu. Kesinlikle bir yardım veya insancıl bir şey yoktu. Sığıntı bile değildik orada. Kendi işleri için bizi kullanıyorlardı. Mağduriyetimizi sömürüyorlardı” dedi. 

 

SORULAR YANITSIZ BIRAKILDI 

 

Söz konusu iddialara ilişkin aradığımız kadın sığınmaevi yetkilisi ise, "Telefonda bilgi vermiyoruz" demekle yetindi. 

 

MA / Barış Polat