MERSİN – Tezgahlarda kilosu 6-8 liraya kadar çıkan domatesi 1 lira 30 kuruştan satan yetiştiriciler, her geçen yıl artan girdi maliyetlerinin kar marjlarını düşürdüğünü anlattı. Hal esnafı ise, yüksek fiyatların kendilerinden kaynaklanmadığını savundu.
Tarım merkezi olan Çukurova’da binlerce dönüm arazi üzerine kurulu seralarda yetiştirilen domatesler, üreticilerine tat vermiyor. Tarlada 1 lira 30 kuruşa kadar düşen domatesin pazar ve market tezgahlarında fiyatı 6-8 TL'ye kadar yükselebiliyor. Her yıl, bu kez daha iyi olur umuduyla ekime başladıklarını söyleyen üreticiler, ancak artan girdi maliyetleri nedeniyle emeklerin karşılığını alamamaktan dertli.
Mersin'in Akdeniz ilçesine bağlı kırsal Adanalığolu Mahallesi’ndeki serasında organik domates ekimi yapan Mehmet Dizlek (41), 20 yıldır çiftçilikle uğraştığını dile getirdi.
Domates, biber ve patlıcan gibi ürünler ekerek geçimlerini sağladıklarını anlatan Dizlek, bu yıl ikinci el malzemelerle kurduğu 5 dönümlük sera için 200 bin TL harcama yaptığını belirtti. Sezon itibariyle şuan domates ekimi yaptığını söyleyen Dizlek, “Sezon başında ilk önce fide ekimi yapıyoruz. Domates fidelerini tanesini 1 lira 30 kuruş ila 1 lira 40 kuruşa arasında alıyoruz. Bir dönüm için ortalama 3 bin 500 fide ekiyoruz. Fideleri ektikten sonra demir ve çinko gibi ürünün ihtiyaç duyduğu minarelleri sulama yoluyla toprağa veriyoruz. Ardından fidelerimizin çiçek tutması için fosfor döküyoruz” dedi.
Ektikleri fidelerin çiçek açması sonrası polenlerinin döllenmesi için kullanılan kimi ilaçların sağlık açısından zararlı olmasından kaynaklı kendisinin arı aldığını belirten Dizlek, şunları kaydetti: “Çiçeğin polenini tutturmak için getirdiğimiz arılar çiçeği titreşime sokuyor ve böylece dölleme oluyor. Bu işlem için özel arılar var ve o arıların ömrü 40 gündür. Arılar ölmeden önce yavruluyor daha sora o yavru arılar bu işlemi yapıyor. Bu döngü böyle devam ediyor.”
DÖNÜM BAŞINA MALİYETİ 15-20 BİN TL
Dönüm başı 5 bin TL fide ücreti ödeyip, 25 litre gübreyi 450 TL’ye aldığını dile getiren Dizlek, her sulamada gübre ile birlikte besleyici minareller verdiklerini, bu ilaçların ise fiyatının 400 TL olduğunu paylaştı. Dizlek, “Eğer ilaçları ve gübreyi atmazsak domateslerimiz bozuluyor. 3 günde bir sulama yapıyoruz. Suyumuzu kuyudan alıyoruz. Kuyudan çektiğimiz için aylık ortalama 750 TL elektrik faturası geliyor. Her hafta ortalama bin 500 TL masraf gidiyor” dedi.
Serada kendisi, eşi ve çocukları ile birlikte 10 işçinin çalıştığını işçi başına günde 86 TL yevmiye verdiğini belirten Dizlek, masrafının dönüm başına 15 ila 20 bin TL’ye tekabül ettiğini paylaştı.
Ürettikleri domatesi komisyonculara kilosu 1 TL 30 kuruştan sattıklarını söyleyen Dizlek, “Maliyetimiz çok yüksek. Devletin gübre ve ilaçların ücretlerini düşürmesi gerekiyor. Özellikle son iki yıldır kaybımız çok yüksek. Her geçen sene biraz daha iyi olur umuduyla ekim yapıyoruz ama hep cebimizden çıkıyor. Her sene kar marjımız daha da düşüyor” diye yakındı.
HAL ESNAFI ALGIDAN ŞİKAYETÇİ
Mersin Sebze ve Meyve Hal Kompleksi esnafı komisyoncular ise, üreticisinden aldıkları domateslere stopaj, KDV ve işçi maliyeti ekledikten sonra fiyatın ortalama 2 lira 50 kuruşa yükseldiğini dile getirdi.
Kamuoyunda hal esnaflarının sebze ve meyveye yüksek fiyat biçtiği gibi bir algının bulunmasında şikâyetçi olan komisyoncular, üreticilerden aldıkları ürünler için yüzde 11 civarında vergi ödediklerini ifade etti. Halden 2,5 buçuk TL’ye çıkan bir ürünün nakliye, ekstra işçilik ve kira gibi farklı masrafların yüklenmesiyle marketlere gidene kadar 3 buçuk ile 4 TL arasında olacağını ifade eden komisyoncular, ürünün tüketicinin sofrasına gidene bu rakamın daha da yükseldiğini söyledi.