İSTANBUL - İHD hazırlamış olduğu son bir yıllık raporunda, cezaevlerinde 4 bin 805 hak ihlalinin yaşandığını belirtirken, İmralı'daki tecridin tüm cezaevlerine yayıldığını söyledi.

İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu, Marmara Bölgesi’nde bulunan cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerine ilişkin hazırladıkları 2020 yılı ve 3 aylık raporları Taksim’de bulunan şube binalarında yaptıkları basın toplantısı ile açıkladı. Açıklamanın yapıldığı salona “Marmara bölge hapishaneleri 2020 hak ihlaller raporu" pankartı asıldı.

Raporu, İHD İstanbul Şube Başkanı Gülseren Yoleri, Komisyon üyesi Mehmet Acettin ve Meral Nergis Şahin okudu.

BAŞVURU YAPAN CEZAEVLERİ

Raporda aralarında İmralı Cezaevi’nin de bulunduğu 59 cezaevinden toplam 450 başvurunun yapıldığı belirtildi. Marmara bölgesi ve Marmara bölgesi dışında kendilerine başvuru yapılan cezaevlerinin  isimlerinin paylaşıldığı raporda en fazla hak ihlallerinin ise Tekirdağ 1 ve 2 No’lu F ve T Tipi, Silivri Kampus, Kocaeli  1 ve 2 No’lu T Tipi’nden yapıldığı aktarıldı. Bu cezaevleri dışında yoğunluklu olarak Bandırma 1 ve 2 Nolu T Tipi, Maltepe 1 ve 2 Nolu T Tipi, Edirne F Tipi, Espiye L Tipi Kapalı cezaevlerinde başvuruların alındığı belirtildi.

CİNSİYET VE POLİTİK DAĞILIM

 Raporda başvurularının aylara göre dağılımı ise şu şekilde verildi: “Ocak 15, Şubat 39, Mart 21, Nisan 32, Mayıs 31, Haziran 124, Temmuz 29, Ağustos 22, Eylül 34, Ekim 33, Kasım 31, Aralık 39.”

Kadın-erkek ve adli-politik tutuklu dağılımlarına yer verilen raporda, başvuruların yüzde 4’nün kadın yüzde 96’sının erkek olduğu ifade edildi. Yine yapılan başvurulardan yüzde 10’ün adli tutuklulardan yüzde 90’nın ise siyasi tutuklular tarafından yapıldığı belirtildi.

4 BİN 805 HAK İHLALİ

 Yıl içinde 4 bin 805 hak ihalenin yaşandığının vurgulandığı raporda, yaşanan hak ihlalleri konularına göre şu şekilde sıralandı.

“Sağlık Hakkı ihlalleri: Hasta mahpusların Adli Tıp Kurumuna sevki ve tahliyesinin engellenmesi 49, hastane sevkerlinin iptali 209, revire çıkarılmama 199, düzenli kullanılan ilaçların verilmemesi 55, ameliyatların ertelenmesi 12, laboratuvar sonuçlarının verilmemesi 8, hastane sevklerinde ring aracında uzun süre bekletme 5, mahpusun lenslerinin verilmemesi 1, diyet yemeği verilmemesi 13, yanlış ilaçların verilmesi 19, kelepçeli doktor muayenesi 12, sağlık raporlarının verilmemesi 5, diş tedavilerinin yapılmaması 3, sonrasında karantina uygulaması nedeniyle hastaneye gidememe 38, diğer sağlık hakkı ihlalleri 182.

Kötü muamele darp işkence ihlalleri: Kötü muamele 377, psikolojik baskı 64, hücreye koyma 41, kafesli hücreye koyma 8, çıplak arama 118, dayak- işkence 57, baskın hücre araması 10, aramalarda hücrelerin dağıtılması 19, kişilerin hedef alınarak odalara baskın arama 5, tehdit, küfür, ırkçı söylem, onur kırıcı davranışlar 24, hücreli ring aracıyla mahkeme ve hastaneye götürülme 1, yer değişikliği talebinin karşılanmaması 27, ayakta sayım 17, koğuşların gözetlenmesi 2, tek tip tıraş 3, yazlık giysilerin verilmemesi 10.

İletişim Hakkı İhlalleri:  sohbet, spor, ortak kullanım alanlarının yasaklanması 321, ağır müebbetlerin havalandırma saatlerinin uzatılması talebinin karşılanmaması 30, yaşam Hakkı İhlali/şüpheli ölüm 3, görüş yasağı, görüş iptali 240, telefon hakkının engellenmesi 85, süreli süresiz yayın, kitap ve mektup yasakları 401, 2 ayda 3 kitap sınırlaması 31, radyolara el konulması 6, gönderilen mektupların adresine ulaşmaması 49, muhalif televizyon kanallarının izlenmesinin engellenmesi 19, aile ziyaretlerinin 2 kişi ile sınırlandırılması 3, etkinlikten men cezası 16, aramalarda mahpusun not, defter ve el yazması çalışmalarına el konulması 10, ilan verilmeyen gazetelerin alınmaması 19, kurum içi mektuplaşma yasağı 2, fotokopi taleplerinin reddi 18, ailelere bilgi verilmemesi 20, kolilerin teslim edilmemesi 32, yayınlara abonelik veya fatura gösterme zorunluluğu 8, kültür sanat dergilerini almama 14, kağıt makas tükenmez kalemlerin toplanması 3, kurslara katılım talebinin karşılanmaması 5.

Sevk uygulamasında yaşanan hak ihlalleri: Sürgün sevk 52, sevk talebinin karşılanmaması 25, sürgün sevkler sırasında yol boyunca mahpuslara su ve yiyecek verilmemesi 13.

Yeterli ve sağlıklı beslenme ve temiz suya erişim hakkı ihlali: Yemeklerin az ve kalitesiz verilmesi 323, suların çamurlu akması 4, suların akmaması 30, hücre tabanından atık su sızması 4, traş makası ve makinesinin alınmaması 21, bebek maması ile beslenmek zorunda olanların ihtiyaçlarının karşılanamaması 3.

Kovide karşı alınmayan önlemler: Alınan hijyen önlemelerinin yetersizliği 341, yeterli hijyen ve temizlik malzemelerinin verilmemesi 248, kolanya, maske, eldivenin parayla satılması 116, karantina adı altında hücreye koymak 44, karantina uygulamasında keyfilik 11, aramalarda hücreye girerken salgın önlemlerinin alınmaması 25.

İnfaz ayrımcılık uygulamaları: İnfaz yasası değişikliğinden sonra denetimli serbestlik hakkı gaspları, şartlı tahliye hakkının yakılması 149, denetimli serbestlikten yararlana bilmek için örgütten ayrıldığına dair imzalı belge dayatması 2, ‘hükümlünün islahını zorlaştırcak h,ç bir yayın verilemez’ uygulaması adı altındaki hak gaspları 27, Kürtçe yayınların verilmesi 11.

Diğer hak ihlalleri: Haksız tutukluluk ve adil yargılanma hakkı şikayetleri 201, avukat ile kapalı görüş yaptırılması 34, yazılan dilekçelerin işleme konulmaması cevapsız bırakılması idare ile dialog talebinin karşılanmaması 43, ajanlığa zorlama 2, keyfi disiplin cezası 23, kantin yasağı fahiş fiyat ve belli markalara almaya zorlama 105, yaşam hakkı ihlali şüpheli ölüm 3, diğer mahpuslar tarafından şiddete uğrama ortamının hazırlanması 20."

2 BİN 619 HAK İHLALİ EKLENDİ

Raporun sonuç kısmanda ise şu ifadelere yer verildi:  "Hapishanelerde; tecrit, işkence ve yaşam hakkı ihlalleri, hasta mahpusların tedavi ve sağlığa erişimine dair ihlaller, çocuk mahpuslara ve anneleriyle tutulan çocuklara yönelik ihlaller, LGBTİ mahpuslara yönelik ihlaller, ileri yaştaki mahpuslara yönelik ihlaller, aşırı doluluk ve neden olduğu ihlaller, ceza infaz sisteminde giderek derinleşen ayrımcılık ve benzeri sorunlar 2020 yılında da derinleşerek ve yaygınlaşarak devam etmiştir.

Yukarıdaki verilerden de anlaşılacağı üzere 2020 yılında 2019 yılına nazaran hak ihlallerinde ciddi bir artış söz konusudur. Nitekim 2019 yılında derneğimize yapılan başvurularda toplam 2.186 hak ihlali tespit edilmişken bu sayı 2020 yılı için 4 bin 805 olarak gerçekleşmiştir.

Sağlık hakkı ihlali,  2020 yılında  810 hak ihlali tespit edilmiştir. Bu sayı 2019 yılı için 361 olarak gerçekleşmiştir. Kötü muamele, darp ve işkence, 2020 yılında sayı endişe verici bir artışla 783 olarak tespit edilmiştir,  2019 yılında bu sayı 371 olarak gerçekleşmiştir. 

MUTLAK TECRİT YAYGINLAŞTIRILDI

Tecrit, İmralı cezaevindeki mutlak tecrit koşulları 2020 yılında da devam etmiş, hatta tüm hapishanelere yaygınlaştırılmıştır.

Hak ihlali sayısındaki endişe verici bu artışın en önemli nedenlerinden biri, birinci çeyreğin sonlarına doğru yaygınlaşan Covid-19  salgını ve bağlı sorunlar olmuştur. Hak ihlalleri izlemesi yapanlarda ve mahpuslarda, temel hakların kısıtlanması ve tecrit uygulamasının ağırlaştırılması için salgının bahane edildiği algısı oluşmuştur.

AYRIMCILIK AĞIR SONUÇLAR DOĞURDU

Kovid-19 salgınının başından itibaren salgının önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınmaması, hijyen, temizlik malzemelerine erişim, beslenme, havalandırma, maske, tedaviye erişim ve sürecin şeffaf yönetilmemesine bağlı sorunlar bu güne kadar devam etmiştir.   Risk grubundaki mahpusların sağlık ve yaşam haklarının korunabilmesi için pandemi süresince serbest bırakılmaları yönündeki talep karşısında, bu imkan adli mahpuslara sunulurken, politik mahpuslar yararlandırılmamış, ayrımcılık yapılmıştır. Özellikle ağır hasta mahpuslar bakımından bu ayrımcılık ağır sonuçlara yol açmıştır. 

HUKUKA AYKIRI UYGULAMALAR

Hastanelere sevklerin durdurulması, revir hizmetindeki yetersizlikler, kronik hastalığı olanların ilaçlarına erişiminde yaşanan sorunlar  özellikle hasta mahpuslar bakımından  sağlık ve yaşam hakkı ihlallerine neden olmuştur. Nitekim mahpusların aile ve avukat ziyareti, telefon ,  sosyal faaliyet, spor, havalandırma, mektuplaşma, gazete kitap ve dergilere erişimi, mektuplaşma, kütüphaneden yararlanma vb  haklarına ciddi ve hukuka aykırı kısıtlamalar getirilmiştir.

SALGIN BAHANE EDİLDİ

Mevcut uygulamalara yönelik birçok cezaevinden toplu başvurular yapılmış, salgın bahane edilerek sosyal haklara getirilen kısıtlamaların kalıcı hale getirildiği ve bu şekilde özellikle siyasi mahpuslar yönünden tecrit uygulamasının ağırlaştırıldığı bildirilmiştir.  Disiplin cezalarına bağlı infaz yakma uygulamasına eklenen şartlı tahliye için iyi halli olma zorunluluğu ve iyi halli olmanın keyfi değerlendirmelere imkan veren ağır şartlarının bu tabloyu giderek ağırlaştıracağı görülmektedir.

AÇLIK GREVLERİ

İmralı hapishanesinde uygulanan ağır tecrit ,bu tecrit koşullarının diğer hapishanelere de yaygınlaştırılması ve hak gasplarına karşı  mahpuslar seslerini duyurabilmek için 27 Kasım’da başladıkları açlık grevini halen 5 er günlük dönüşümlü olarak sürdürmektedirler.

Yapılan başvurular yaşanan hak ihlallerinin tüm mahpusları yakından etkilediğini göstermektedir. Buna karşılık, sunduğumuz bu bir yıllık hak ihlalleri raporu, Marmara bölgesi hapishanelerinden bize ulaşan hak ihlallerini kapsamakla birlikte, genel tabloya ayna tutmamıza yarayan veriler içermektedir. Biliyoruz ki, hapishanelerde yaşanan hak ihlalleri sadece mahpusların mücadelesi ile değil dışarıdan yürütülecek mücadelenin desteği ile önlenebilir. Hapishane Komisyonu olarak içerdekilerin küçük de olsa sesi olabilmek ve duyarlılık yaratmak için sorunları görünür kılmayı amaçlıyoruz. Bu bağlamda, hazırladığımız bu rapor, hapishanelerde yaşanan ve devasa boyutlara ulaşan sorunlara ilişkin duyarlılık ve mahpuslarla dayanışma çağrımızdır."

Yapılan açıklamanın ardından aynı kişiler son 3 aylık raporu da açıkladı.