Diyarbakır’dan sonra en önemli kutlama adreslerinden biri olan İstanbul’da Newroz 42 yıldır kesintisiz bir şekilde kutlanılıyor. “Halkların bahçesi” olarak tanımlanan İstanbul Newroz’u geçen 42 yıllık süreçte İstanbul’un birçok noktasında kutlandı. İlk ateşin 1979'da yakıldığı ve bugün milyonlara ulaşan İstanbul Newrozlarındaki tek talep ise Kürt Sorunu’nun demokratik ve barışçıl yollar ile çözülmesi oldu. “Newroz ateşiyle direnelim, özgürleşelim” şiarı ile bu yılki Newroz’un adresi ise Yenikapı. 

 

İstanbul’da bilinen ilk Newroz baskıların yoğun olduğu 1979 yılından Küçükçekmece’de bulunan İnci Düğün Salonu’nda gerçekleşti. Burada bir araya gelen bin 500’e yakın kişi, Newroz’un ilk ateşini sembolik de olsa yaktı. 1990’lara kadar ara ara kesintiye uğrasa da Newroz’a katılanların sayısı her geçen gün arttı. 90’lı yıllarda bölgede yaşanan savaş nedeniyle köyleri yakılan yüz binlerce Kürt İstanbul’un birçok noktasına dağıldı. 1991'den 1994 yılına kadar merkezi Newroz’ların kutlanmasına izin verilmezken, halk İstanbul’un tüm meydan ve mahallelerini Newroz alanlarına çevirdi. 

 

İLK KİTLESEL NEWROZ

 

Takvim yaprakları 21 Mart 1995’i gösterdiğinde ilk kitlesel Newroz kutlanmak istendi. Newroz’u özünden koparmak amacıyla devlet erkanları düzenledikleri resmi “Nevruz” kutlamalarına katıldı. “Nevruz” kutlamaları sadece devlet erkanlarından oluşurken, aynı yıl İstanbul’da binlerce kişi Fatih’te bulunan Saraçhane Parkı’nda Newroz ateşini yaktı. Polisin müdahale ettiği Newroz’da onlarca kişi darp edildi, gözaltına alındı ve sonrasında tutuklandı. 

 

KAZLIÇEŞME MEYDANI 

 

Tüm baskı ve engellemelere rağmen kutlamaları mahallelerden çıkartarak merkezi alanlara taşıyan halk, 1996 yılında Newroz’u Zeytinburnu’nda bulunan Kazlıçeşme Meydanı’nda kutladı. 15 binden fazla kişinin katılımıyla kutlanan Newroz, halkların kardeşliği için de büyük bir umut kapısı oldu. Newroz’a katılanlar “Bijî Newroz” sloganı eşliğinde ateşi yaktı. 

 

NEWROZ HALKINDIR

 

Newroz’un adresi, 1997’de de Şişli Abide-i Hürriyet Meydanı oldu. Halkın Demokratik Partisi (HADEP) öncülüğünde düzenlenen kutlamaya katılan binlerce kişi, giydikleri yöresel kıyafetlerle devletin Newroz'u “Nevruz”laştırmasına, "Newroz halkındır" cevabını verdi. 1998’de de Newroz yüzbinlerin katılımıyla Zeytinburnu Kazlıçeşme Meydanı’nda kutlandı.

 

KOMPLOYA KARŞI İSYAN ATEŞİ

 

1999 yılı Newrozu’nda ise, halklar çeşitli semtlerde binlerce kişinin katılımıyla 15 Şubat’ta uluslararası bir komployla Türkiye’ye getirilen PKK Lideri Abdullah Öcalan’a özgürlük talebi için sokaklara çıktı. İstanbul’un dört bir yanında “İsyan ateşi” diye adlandırdıkları Newroz ateşleri yakıldı. 

 

ATEŞ DÖRT BİR YANA YAYILDI

 

İstanbul’da Newroz 2000’li yıllarda artık toplumun farklı çevrelerinin de katılımıyla daha kitlesel olarak kutlanmaya başladı. Valilik yasağına rağmen 2000’deki kutlamaların adresi Şişli’de bulunan Abide-i Hürriyet Meydanı oldu. Alana akan binlerce kişiye sert müdahalede bulunan polis, onlarca kişiyi yaraladı, yüzlercesini de gözaltına aldı. Alanda Newroz’u kutlayamayan halklar, aynı gece İstanbul’un birçok noktasında yaktıkları ateşler etrafında çektikleri halaylarla kararlılığını gösterdi.

 

YER GÖK NEWROZ

 

Yasak 2001 yılında da devam etti. Ancak halk yasağı tanımayacağını açıklayarak, sokaklara taşan şiddete rağmen, belirlenen Kazlıçeşme Meydanı’na akın etti. Meydana çıkan birçok noktada görevlendirilen binlerce polis, Topkapı ve civarında halka müdahale etti. Gün boyu halk ile polis arasında birçok noktada çatışmalar yaşandı. Yaralananlar gözaltına alınanlar oldu, ancak aynı günün akşamı bir kez daha mahallelerde ateşler yakıldı halaylar çekildi. Adeta İstanbul’da yer gök Newroz oldu. 

TÜM İLÇELERE DAĞILDI 

 

2002 yılındaki Newroz kutlamaları da İstanbul Valiliği tarafından yasaklandı. Yasaklamaya rağmen sokaklara çıkan kitle Cevizlibağ, Topkapı, Aksaray güzergahında ana yola çıkarak trafiği durdurdu. Sloganlar ile bu güzergahta yürüyüş yapan on binlerce kişi Topkapı’da bir araya gelmek istedi. Kitleye müdahale eden polis yaklaşık 500 kişiyi gözaltına aldı. Diğer yıllarda olduğu gibi halk yine Newroz ateşini İstanbul’un tüm ilçelere yaydı. 

 

‘ÖCALAN SİYASİ İRADEMDİR’

 

2003'ten sonra Newroz'un İstanbul'daki adresi Zeytinburnu'nda bulunan Kazlıçeşme Meydanı oldu. Bu Newroz'da Kürt Sorunu’nun çözüm talepleri dile getirilmekle beraber, diğer yıllardan farklı olarak savaş karşıtlığı ve Irak'a müdahale de protesto edildi. 

 

2004 yılı ise, 90’lı yıllardan o güne kutlanan en kitlesel Newroz oldu. Kazlıçeşme’de yapılan Newroz mitingine 80 bine yakın kişi katıldı. Yıllar boyunca Kürtlerin meydanlardaki barış çağrıları 2004 yılında da tekrarlandı. Ancak bu talebe cevap verilmeyince 2004 Haziran'ından çatışmalar yeniden başladı. Bu tarihlerde aynı zamanda Öcalan'ı siyasi irade olarak kabul eden sloganlar öndeydi. Buna ilişkin yapılan kampanya sonucu 3,5 milyon insan Öcalan'ı irade olarak kabul ettiğini beyan etti. 2005-2006 Newroz kutlamalarına katılan yüzbinler ise, "Öcalan'ı siyasi irade olarak kabul ediyor musunuz?" sorusuna hep bir ağızdan “evet” cevabını verdi. 

 

ÊDÎ BESE HAMLESİ

 

2007 yılı kutlamalarına, Öcalan'a yönelik baskılar, tecrit ve zehirlenme iddiaları damga vurdu. Kazlıçeşme Meydanı'nı dolduran yüzbinlerce kişi, Öcalan için "Sağlığı sağlığımızdır" sloganıyla hassasiyetini dile getirdi. Aynı zamanda “Demokratik Konfederalizm” ilanı meydanlarda yapıldı. 2008 Newrozu'na ise "Êdî Bes e" hamlesi damgasını vurdu. Yerel seçimlere denk gelen ve milyonlarca kişinin katıldığı 2009 Newroz kutlamalarına ve alınan sonuçlara ise devlet “KCK operasyonları” ile karşılık verdi. 

 

‘YA ÖZGÜRLÜK YA ÖZGÜRLÜK’

 

Tarih 2010’u gösterdiğinde yine Kazlıçeşme Meydanı'nda bir araya gelen yüzbinlerin arasında Kürt, Türk, Ermeni, Süryani, farklı inançlardan, işçilerden, kamu emekçisine farklı kesimler yer aldı. Yüz binlerce insan Terörle Mücadele Kanunu’nun (TMK) kaldırılmasını, askeri ve siyasi operasyonların durdurulmasını, Kürt sorunun diyalog ve müzakere ile çözümünü haykırdı. 

 

Demokratik Kent Konseyi'nin organizasyonuyla 2011 yılında da İstanbul Kazlıçeşme'de “Ya özgürlük ya özgürlük” sloganıyla Newroz kutlandı. On binlerce kişinin katıldığı Newroz kutlamasında renkli görüntüler ortaya çıktı. 

 

HACI ZENGİN YAŞAMINI YİTİRDİ

 

2004 yılından 2011 yılına kadar Kazlıçeşme Meydanı’nda kutlanan Newroz 2012’de birçok yerde olduğu gibi İstanbul’da da yasaklandı. Yasaklı olmasına rağmen Topkapı Meydanı’nda bir araya gelen on binlerce kişi Kazlıçeşme Meydanı’na yürümek istedi.  Alana ilerleyen on binlere polis saldırdı. Saldırı sonrası birçok semtte çatışmalar yaşandı. Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Arnavutköy ilçe yöneticisi Hacı Zengin, atılan gaz bombasının kafasına isabet etmesi sonucu hayatını kaybetti.

 

SURLAR MİLYONLARA TANIK OLDU

 

2013, 2014 ve 2015’te de adres Kazlıçeşme oldu. 2013 Newroz’una Öcalan’ın Demokratik Çözüm Süreci’ni başlatan mektubu damgasını vurdu. İstanbul Surları’nın milyonların attığı “Bijî Newroz” sloganlarına tanıklık ettiği 3 yıllık Newroz kutlamaları Kürdünden Türküne, Çerkesinden Pomakına, işçisinden kadınına, LGBTİ’sinden Anarşistine kadar Türkiye halklarının bahçesine döndü.

 

YASAK NEWROZ’U 1 HAFTAYA ÇIKARDI 

 

Tüm Türkiye’de olduğu gibi İstanbul’da da 2016’da Newroz, baskı ve abluka altında kutlandı. Bakırköy Halk Pazarı’nda “Her yer Newroz, her yer direniş” şiarıyla kutlanması planlanan Newroz, İstanbul Valiliği tarafından yasaklandı. HDP binalarının kuşatılması ve tüm yolların kapatılmasına rağmen halk Newroz alanına girmeye çalıştı. Polisin müdahalesi ardından Newroz İstanbul’un tüm ilçelerinde bir hafta boyunca kutlandı. Newroz kutlamalarında “öz yönetim” direnişleri selamlandı. 

 

‘MUTLAKA KAZANACAĞIZ’

 

İstanbul Newroz’u 2017 yılında ise Kartal Meydanı’nda kutlandı. Merkezi bir konumda olmayan Kartal Meydanı’na iznin çıkması, “Newroz’a katılımın düşük olması için burası verildi” şeklinde yorumlansa da on binlerce kişi Kartal Meydanı’nı hınca hınç doldurdu. “Mutlaka kazanacağız” sloganıyla gerçekleşen Newroz kutlamasında bir kez daha talepler dile getirildi.

 

EFRÎN VE TECRİDE TEPKİ 

 

2018’deki Newroz’un yeri bu kez Bakırköy’de bulunan Halk Pazarı alanıydı. “Newroz direniştir, faşizme karşı halkların baharıdır” şiarıyla İstanbul’da kutlanılan Newroz’da büyük bir coşku ve Türkiye’nin Efrin’e yönelik saldırıları nedeniyle öfke vardı. Yüz bini aşkın kişinin katıldığı Newroz’da Efrin saldırıları ve Öcalan üzerindeki tecrit protesto edildi.

 

AÇLIK GREVLERİ DAMGA VURDU

 

2019 Newroz’u ise "Mutlaka kazanacağız, tecridi kıracağız” şiarıyla Bakırköy Halk Pazarı’nda kutlandı. Bu Newroz’da PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerinde devam eden tecridin kaldırılması talebiyle Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eşbaşkanı ve Halkların Demokratik Partisi (HDP) Hakkari Milletvekili Leyla Güven’in başlatmış olduğu ardından Türkiye’deki bütün cezaevlerine yayılan açlık grevlerine dikkat çekildi. 

 

Yüzbinlerin katılımıyla kutlanan Newroz'da tecridi protesto etmek için Gebze Kadın Kapalı Cezaevi'nde yaşamına son veren Ayten Beçet'in geride bıraktığı mektubu okundu. Yüzbinler ise “Bizlere düşen, tecridi kırmak için bedenini açlığa yatıranların kararlılığını kitleselleştirmektir” mesajını verdi. 

 

NEWROZ’A SALGIN ENGELİ 

 

1979’dan 2019’a kadar tüm engelleme ve müdahalelere rağmen kutlanılan İstanbul Newroz’u 2020 yılında ise Koronavürüs engeline takıldı. “Adalet, demokrasi, özgürlük için” şiarıyla kutlanması planlanan Newroz salgın nedeniyle iptal edilmek zorunda kalındı. Fakat halklar salgına rağmen halklar, tıpkı 1990’lı yıdllara olduğu gibi mahallelerde ve evlerinde yaktıkları ateşlerle Newroz’u kutladı. 

 

 

2021 Newroz ateşi pandemiye rağmen bu yıl 30’u il olmak üzere 61 merkezde yakılacak.  “Newroz ateşiyle direnelim, özgürleşelim” sloganı etrafında bir araya gelecek olan halklar özgürlük talebini haykıracak. 

 

MA / Ferhat Çelik