Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), 13 esir asker ve polisin yaşamını yitirmesiyle sonuçlanan Garê'nin ardından bu kez 23 Nisan'da Avaşîn, Metîna ve Zap bölgelerine yönelik hem havadan hem karadan operasyon başlattı. ABD Başkanı Joe Biden ve AKP Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın "Ermeni Soykırımı"nı konuştuğu telefon görüşmesinden hemen sonra başlatılan operasyon 19'uncu gününde. Bölge sık sık helikopterler ve savaş uçakları ile bombardımana tutulurken, çatışmalar askerlerin indirme yapmaya çalıştığı noktalarda şiddetleniyor. 

 

Kürdistan Bölgesel yönetimi, Irak ve Türkiye'den operasyona dair şimdiye kadar birçok açıklama geldi. Federe Kürdistan Bölgesi yönetiminin Başbakanı Mesrur Barzani operasyonu “PKK ile Türkiye arasındaki bir sorundur" şeklinde yorumlarken, Irak merkezi yönetimi şimdiye kadar sadece Türk Büyükelçiliği Maslahatgüzarı’na nota vermekle yetindi. Operasyona dair en dikkat çekici açıklama ise Türkiye Savunma Bakanı Hulusi Akar'dan geldi. Akar, “Dağlar, yamaçlar, inmesi binmesi çok zor. Helikopterler yere teker koyamıyor" açıklaması yaptı. 

 

Hükümet yanlısı medya kuruluşlarının operasyona dair tutumu ise dikkat çekiyor. Daha önceki sınır ötesi operasyonlara yoğun ilgi gösteren medya kuruluşları, özellikle Garê operasyonu sonrası adeta "sessizliğe" gömülerek, son operasyonu sadece yetkililerin yaptığı açıklamalar üzerinden haberleştiriyor. 

 

Bölgedeki çatışmaları yakından takip eden ajansımız muhabirlerinden Erdoğan Altan ile söz konusu operasyonun amaçları, bölgesel ve uluslararası güçlerin tutumunu, şimdiye kadarki gelişmeleri, operasyonun bölgeye yansıması ve yerleşim yerlerine olan etkisini konuştuk.

 

 

Şengal’e yönelik hava saldırıları ve Garê operasyonun ardından Zap, Avaşîn ve Metîna bölgelerine yönelik kapsamlı bir operasyon başlatıldı. Son operasyonun ABD Başkanı Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan görüşmesinin hemen ardından başlaması dikkat çekerken, aynı zamanda Ermeni Soykırımı’nın yıldönümüydü. Operasyonla ne amaçlanıyor, perde arkasında neler var? 

 

Irak ve Suriye başta olmak üzere tüm Ortadoğu ülkelerinde siyasi ve ekonomik bir kriz söz konusu. Uluslarararı güçler bu krizi aşmak için zaman zaman birbirlerine karşı kimi tavizler veriyor. Bu kapsamda Türkiye de Garê operasyonuyla bölgeyi tamamen etkisi altına almak istedi. Trump (ABD eski Başkanı Donald Trump) döneminde hazırlanan bu planla Federe Kürdistan Bölgesi'ni tamaman kendi iktidarları altına almak istiyor. Garê'de istediği sonucu alamayan Türkiye, bu kez "intikam" almak amacıyla yeni bir operasyon başlattı. Türkiye bu operasyonla hem tampon bölge kurmayı hem de Federe Kürdistan Bölgesini siyasi, ekonomik ve askeri olarak kontrolü altına almayı amaçlıyor. ABD, İsrail, Irak ve Türkiye'nin ortak kararıyla başlatılan bu son operasyonla Garê'nin "intikamı" alınmak istendiğini söyleyebiliriz. Diğer yandan Metîna'dan Kandil'e kadar bölge tamamen kontrol altına alınmak isteniyor. 

 

Siyasi olarak baktığımız zaman; Erdoğan-Biden görüşmesi sonrası operasyonun başlaması dikkat çekiyor. ABD Ortadoğu'da kendi dengelerini kurmak istiyor. Bir yandan Ermeni soykırımını tanıyor, diğer yandan farklı bir halkın soykırımına izin veriyor. Telefon görüşmesinde bir pazarlık olduğu aşikar. Ermeni Soykırımı'nın kabul edilmesi şartıyla operasyon başlatıldığı bir gerçek.  

 

Operasyon öncesi Şırnak'tan Hakkari'ye uzanan sınır hattında tampon bölge için yeni karakol yapımı başladı. İlk operasyon Metîna bölgesine yönelik oldu. 100 kilometrelik derinliğe inmek amaçlanıyordu. Ancak sonradan operasyonun Kandil'e kadar uzanan bir hedef taşıdığı ortaya çıktı. Garê'den sonra böylesi bir operasyon beklentisi bölgede vardı. İlk asker indirmesi sırasında yoğun çatışmalar yaşandı. İlk çatışmalarda TSK çok kayıp verdi. Bu ilk 5 gün böyle devam etti. Nitekim Savunma Bakanı Hulusi Akar da "Helikopter teker indiremiyor" açıklamasıyla bunu itiraf etti. 

 

 

Şimdiye kadar TSK'nin 6 noktaya yerleştiği bilgisi var. Ancak bu noktalara yönelik de sürekli eylem düzenleniyor. Askerler zaman zaman Federe Kürdistan Bölgesi'ndeki üslerine çekilmek zorunda kalıyor. Şimdiye kadar bir ilerleme kaydedildiğini söylemek zor. Son bir haftada da hava bombardımanları dışında bir ilerleme yok. 

 

Bazı yeni karakolların kurulmasından bahsettin. Bu karakollara ilişkin ne gibi bilgiler var elinde?

 

Şimdi Metîna'da, Bamernê ve Başîka'daki üs gibi büyük bir üs bölgesi kurulmak isteniyor. Hem lojistiğin sağlanacağı hem hastanenin olacağı büyük bir üs. Şırnak'tan Hakkari'ye uzanan sınır hattında da 12 yeni karakol inşa edildiğine dair bilgiler var. Bu karakollarla tampon bölge ya da koridor oluşturulmak isteniyor. Tabi gelişmeler ve operasyonun sonucu bu karakol ve amaçların hedefine ulaşıp ulaşmayacağında belirleyici olacak.  

 

KDP, uluslararası güçler tarafından yapılan planın içerisinde ve istihbari destek veriyor. İstenilenin elde edilmesi halinde Şengal'in YNK'ye teslim edilebileceği konuşuluyor.  

 

KDP, operasyonun başından bu yana tavrından kaynaklı birçok kesim tarafından eleştirildi. KDP bu operasyonda nasıl bir tutum sergiliyor? Ayrıca Irak, YNK ve diğer oluşumlar nasıl bir tavır takındı? 

 

Kuşkusuz ABD, İsrail ve kimi uluslararası güçler tarafından yapılan planın içerisinde yer alıyor. Xakurkê, Heftanîn ve Garê bölgelerine yönelik operasyonda hem istihbari hem siyasi hem de askeri destek verdi. Son operasyonun ilk 5 gününde gizli olarak istihbarı destek sundu. Bölgesel yönetimin operasyon başlangıcında yaptığı ilk açıklamalarda da sadece operasyonun başladığı açıklandı. Sadece AKP-MHP'nin operasyonu açıklaması yapıldı. Sadece bilgilendirme açıklamasıydı. Operasyona karşı bir tutum ya da tepki yoktu. 

 

Ancak 6 gün sonra TSK'nin karada herhangi bir ilerleme sağlamaması üzerine Federe Kürdistan Bölgesi yönetiminden açık destek istenildi. Özellikle de KDP'den. Zaten Mesrur Barzani'ye bağlı Zerewanî û Roj peşmergeleri Heftanîn operasyonu döneminde Behdinan ve Bradost alanlarına yerleştirilmişti. Dönüp dönmediklerine dair de bilgi yok. Ama halen orada olduklarını varsayabiliriz. Kısacası hem istihbarı hem de askerlerin askeri üs bölgelerinden çıkmaları noktasında hem de basın ayağıyla destek verdiğini söyleyebiliriz.  

 

Şunu da ekleyebiliriz; KDP'nin hem askeri hem de siyasi alanlarda ikiye ayrıldığını belirtebiliriz. Bir taraf Türkiye'ye destek verilmesini isterken, diğer taraf "Türkiye'den hayır gelmez, neden destek verelim? Geçmişten ders aldık" gerekçeleriyle karşı çıkıyor. Ancak istihbaratı ve peşmergelerin bağlı olduğu Mesrur Barzanî'nin başını çektiği iktidar tarafı açık bir destek veriyor diyebiliriz. 

 

YNK tarafından meseleye bakarsak eğer; İran Dışışleri Bakanı bir süre önce buraya gelerek hem Neçirvan hem de Mesrur Barzani hem de kimi güçler ile görüşmeler gerçekleştirdi. Bölgedeki ağırlığını arttırmak adına. Bu görüşmelerde bir uzlaşmanın olduğu söyleniyor. Zînê Wertê'nin tamamen YNK'ye bırakıldığı belirtiliyor. Bir jest sunmak gibi. Yine son operasyonda istenilen elde edilmesi halinde Şengal'in de YNK'ye teslim edilmesi gibi bir planlama konuşuluyor. YNK'ye öyle bir rol verildiği belirtiliyor. Zaten Şengal halkı KDP'yi kabul etmiyor. Geçmişte peşmergelerin nasıl kaçtığı halen hafızalarda taze. Tepkileri azaltmak için de bu rolün YNK'ye verileceği söyleniyor. Kısacası KDP, YNK ve Goran'ın içerisinden operasyona karşı tepkilerin cılız kaldığını ifade edebiliriz.  

 

Irak ne düşünüyor ve operasyona karşı nasıl bir tutum sergiliyor? 

 

Irak hem siyasi hem toplumsal hem de ekonomik bir kriz içerisinde. Bundan kaynaklı uluslararası güçler ve dışa bağlı. Bu güçlerden birisi de Türkiye. Hem su hem petrol hem de diplomatik ilişkilerde Türkiye'ye bağlı. Zaten Şengal'e dair yapılan anlaşmada Irak'ın tavrı belli oldu. Türkiye baskı uyguluyor ve bu anlaşmanın uygulanmasını istiyor. Uygulanmaması halinde ise ilişkilerin bozulacağının mesajını veriyor. 

 

Şengal anlaşmasından bahsettin. 3 bölgeye yönelik operasyonun ilerleyen süreçte Şengal'i de etkileyeceğini söyleyebilir miyiz?

 

Hem Şengal hem (Kuzey-Doğu Suriye) hem de Kerkük'ün durumunu etkileyecek. Devletletarası bir plan söz konusu. İngilizler, İran ve İsrail de bunun içinde. Bu planın etkisi tüm Kürt coğrafyasını etkileyecek. Geniş bir konsept. ABD, yeni yönetimle birlikte Ortadoğu'daki etkisini arttırmak, yaşanan krizi kontrolü altına almayı amaçlıyor. Ve bu krizi kontrol altına alıp bir denge oluşturmayı amaçlıyor. Diğer taraftan Irak'taki Şii tarafı sık sık bu duruma karşı çıkıyor ve hükümete ABD ile neden hareket edildiğini soruyor. Yine Türkiye ile kurulan ilişkilere karşı çıkıyor. ABD ise Türkiye ve KDP eliyle bölgede hem Suni hem Türkmen hem de Araplar ile bir denge kurmayı amaçlıyor. Bunu da Şii güçlerine karşı hayata geçirmek istiyor. 

 

Bu dengenin bir parçası da Türkiye ve Irak arasındaki ilişkiler. Zaten bir süre önce Irak ve Peşmerge Bakanlığı, Türkiye'nin operasyon yürüttüğü bölgelere ortak bir güç gönderdi. Buradaki amaç ise oradaki PKK güçlerini birbirinden ayırmak ve dar bir alana sıkıştırmak. Parça parça bu planın başarıya ulaşması için adımlar atılıyor. 

 

Roj ve Zerewanî güçlerinin yanı sıra bir süre önce farklı noktalara da birçok peşmerge gücünün yerleştirildiğine dair haberler çıktı. Bu durumun operasyonla bir ilgisi var mı? 

 

Kuşkusuz. Dediğim gibi bu güçlerin gönderilmesiyle HPG güçlerini çembere alınması hedefleniyor. Helgurt güçleri de Xinêre ve Kandil arasındaki Bradost bölgesinde kontrol noktası kurmak istedi. Hatta taciz ateşleri yapıldı. Ancak karşılık verilmesi üzerine geri çekildi. Ancak karışıklık devam ediyor. Metina ve Kandil arasındaki bölgeyi birbirinden ayırmak amaçlanıyor.  

 

Bombardıman bölge sakinlerini büyük ölçüde olumsuz etkiliyor. Bazı yerleşim yerleri daha önce benzer durumlardan kaynaklı boşaltılmıştı. Ancak yine de bölge sakinleri özellikle yaz aylarında gelip tarım ve hayvancılık ile uğraşıyor. Bölgedeki tarımsal alanlar çok. Yine hayvancılık açısından zengin bir bölge. Bombardımandan kaynaklı bazı yerler boşaltılmak zorunda kalıyor. Her ne kadar KDP ve Türkiye medyası buna karşı propaganda yapsa da binlerce canlı bu operasyondan etkileniyor. Kanîmasî Bölgesi Müdürlüğünden aldığım bilgilere göre bombardımandan kaynaklı şimdiye kadar bölgede bin 500 dönüm arazi yandı. Yananlar arasında hem köylülerin bahçeleri hem de ahırlar da vardı.  

 

Bölge sakinleri bu duruma karşı nasıl bir tepki veriyor?  

 

Peşmerge güçleri köy civarlarına yerleşmeden önce bölge sakinleri KDP'nin politbüroları ve asayiş noktalarına toplu halde gidip tepkilerini ortaya koyabiliyordu. Buralarda, "Bu saldırılar daha ne kadar sürecek? Neden sessiz kalıyorsunuz? Tarım ve hayvancılık bitecek" şeklinde tepki gösteriyordu. Yine Şeladiz ve Bamernê'de de benzer tepkiler oluşuyordu. Son süreçte peşmerge güçleri birçok noktada kontrol noktası kurdu. Akrê'den Metina'ya kadar. Köylüler gidip gelemiyor. Engellemeler ile karşılaşıyorlar. Irak ve Peşmerge Bakanlığı 25 arama noktası kurmuş.  Akrê'den Metîna'ya kadar gidiş ve gelişler yasaklanmış durumda.  

 

* Erdoğan uzun bir süredir bölgedeki gelişmeleri takip ediyorsun. Yine daha önceki sınır ötesi operasyonları yakından takip ettin. Bu son operasyonda Türkiye'deki hükümet yanlısı basın kuruluşları büyük bir sessizlik içinde. Daha önce kamuoyuna ilk bilgiler bu kuruluşlar üzerinden verilirdi.  Bu sessizliğin nedenini nasıl değerlendiriyorsun?  

 

Xakurkê operasyonundan Heftanîn operasyonuna kadar durum buydu ve ciddi bir propaganda yapılıyordu. Ancak Garê'den sonra yoğurdu üfleyerek yemek zorunda kaldılar. Çünkü ağızları yandı. Eğer operasyonda istenilen sonuç alımış olsaydı yine büyük propaganda yapılırdı. Durum değişseydi yine propaganda yapılırdı. Gelip ne çekecekler? Sınırda daha önce boşaltılmış kimi hendeklerde çekim yapıyorlar. Farklı birşey de yok. Çünkü gösterebilecekleri bir "başarı" yok.  

 

Hem KDP medyasına hem Türkiye medyasına bir rol verilmiş. O da bölgedeki insansızlaştırmayı haberleştirmek ve bölge sakinlerinden tepki almak. Ancak bölge sakinleri neden yerleşim yerlerinin bombalandığını soruyor.  

 

MA / Gökhan Altay