İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC) eliyle Mezopotamya’nın kadim halklarına yönelik saldırı ve katliamlarda bölgedeki Süryaniler de nasibini aldı. 1915’te Süryanilere yönelik katliamlarda binlerce kişi katledildi, on binlerce kişi yerinden sürüldü. Yaşananlar tarihe “Kılıç” anlamına gelen “Sayfo Katliamı” olarak geçti. Suriye’ye göçertilen Süryaniler, yol güzergahlarının askerler tarafından tutulması ve yollarda da saldırılara maruz kalmalarından dolayı Süryaniler, bir kaleyi andıran Mardin’in Midyat ilçesine bağlı Aynvert (Gülgöze) köyünde direnişe geçti. Korunaklı bir merkez olan köydeki Mor Hadbşabo Kilisesi Süryanilerin direniş merkezi oldu.

 

62 GÜNLÜK DİRENİŞ 

 

Süryaniler Aynvert köyünde 62 gün boyunca abluka ve saldırılara karşı büyük bir direniş ortaya koysa da birçok kişi açlık ve susuzluktan dolayı yaşamını yitirdi. 62 günlük direnişin sonunda dönemin ileri gelenlerinden ve Süryaniler arasında “Aziz” olarak anılan Şeyh Fethullah Hamidi’nin araya girmesiyle abluka sona erdi. Açlık ve güvenlik kaygılarından dolayı Süryaniler kısa bir süre sonra tekrar göç yollarına düşmek zorunda kaldı. 

 

KURŞUNLARIN İZLERİ

 

Bir asırdan fazla zaman geçse de Aynvert köyü hala direnişin izleriyle yerinde dururken, bugün köyde geride kalan sadece 5 Süryani aile yaşıyor. Süryanilere ait 4 kilisenin bulunduğu köyde, kiliseler onarılmış olsa da bir din görevlisi olmadığı için ayinler yapılamıyor. Köyde Müslüman olan ailelerle birlikte kalan Süryaniler, yaşamlarını çiftçilik ve hayvancılıkla sürdürüyor. 1915’te yaşanan acılar ise Süryanilerin zihinlerinde daha dün gibi tazeyken, köyünde yaşanan direnişin izleri de aynen duruyor. Mor Hadbşabo Kilisesi’nin taşlarında kurşunların izleri, katledilenlerin defnedildikleri kilise avlusu tarihin tanıklığını sürdürüyor.

 

Aynvert köyünde yaşayan son Süryanilerden biri olan Yuhanun Akay, kilise duvarına saplanıp kalan kurşunları göstererek, “1915’ten bize kalan bir kurşun” diyor. 

 

DİRENİŞE HAZIRLANDILAR

 

Köyde 1915 yılında yaşananları dedelerinden dinlediklerini dile getiren Akay, “Katliamdan kurtulanların istikametleri buradan olduğu için bizimkilerin avantajları oldu. Gelip, gidenlerden soruyorlardı neler olduğunu. Bundan dolayı da önlemlerini almaya başladılar. 1915’te yaşlılarımız Haziran, Temmuz aylarında hasat dönemi de başladığından dolayı bir baskın olduğunda aç kalmamak için ekinlerini hemen topladı. Anlatılanlara göre, köyün etrafında mevzi kurdular. Köyün etrafındaki kuyuların suyunu kullanmaya başladılar. Köyün içindeki kuyuları bir baskına karşı, bir direnme durumunda ihtiyaç olur diye kullanmadılar” diye anlattı.

 

KORKU

 

Katliamın köylerine doğru gelmesi ile birlikte direnişin başladığını ve 62 gün boyunca köylülerin direndiğini kaydeden Akay, direnişin ardından köylerine dönmek isteyenlerin mülklerini geri alamadıklarını söyledi. Geri dönüşlerin ardından Süryanilerin daha kötü günler yaşadığını ve ihtiyaçları için işçi olarak başka köylere gitmek zorunda kaldıklarını kaydeden Akay, katliamın daha sonra da devam ettiğini ifade etti. 1915’ten sonra Süryanilerin korku içinde bir yaşam sürdüğünü dile getiren Akay, nenesinin 105 yaşına geldiğinde bile yaşadığı korkudan dolayı 1915’te yaşananları anlatmak istemediğini söyledi.

 

KİLİSE

 

Kilisenin Sayfo döneminde önemli rol aldığını kaydeden Akay, “Kilise bir kaleyi anımsatacak şekilde olduğu için tercih edildi. Çocuklar, yaşlılar ve kadınlar için bir muhafaza yeri oldu. Büyük bir yoğunluk olmuş kilisenin içinde” dedi. Kilise içindeki yoğunluk sırasında çocukların ezildiğini de kaydeden Akay, kilisenin köyün direnişinin sembolü haline geldiğini ifade etti.

 

‘HALEN DİRENİYORUZ’

 

1915’te köyde 250-300 aile olduğunu ancak bugün sadece 5 aile kaldığını kaydeden Akay, Süryanilerin uzun yıllar unutulmayacak katliamlarla karşı karşıya kaldığını söyledi. Süryanilerin 106’ncı yılında beklentilerinin yaşanan katliamlarla yüzleşilmesi olduğunu belirten Akay, “Kültürel ve dil eğitiminin önündeki engellerin kaldırılırsa, kendimizi ikinci sınıf vatandaş gibi hissetmeyiz. Köylerinde yaşamayı sürdüren Süryaniler hala direnişin içinedir. 90’lı yıllarda bölgede yaşamak zor olduğunu ama köylerini terk etmediğimiz için pişman değiliz” dedi.

 

MA / Ahmet Kanbal