AMED - Tatvan Kaymakamlığı tarafından yasaklanan "Haylo Dîsa Tevlihev Bû" adlı Kürtçe tiyatro oyununun yönetmeni Nazmi Karaman, “Bu karar, tamamen Kürt tiyatrosunun ilerlemesini engellemek içindir ve keyfidir” dedi.
Son yıllarda Kürtçeye karşı gelişen yasaklama ve sansür uygulamaları artarak devam ediyor. Birçok şehirde Kürtçe festival, tiyatro ve konser etkinlikleri, ilgili valilik ve kaymakamlıklar tarafından gerekçesiz bir şekilde yasaklanıyor. Sansür ile karşı karşıya kalan sanatçıların sayısı ise gün geçtikçe artıyor. Son olarak 19 Haziran'da Tatvan Valiliği, daha önce Berû oyunu da yasaklanan ŞanoWan'ın Kürtçe oyunu "Haylo Dîsa Tevlihev Bû" oyununu gerekçesiz bir şekilde iptal etti.
Kürtçe tiyatro ve müziğe yönelik 2021 yılından bu yana uygulanan bazı yasak kararları şöyle:
* 3 Nisan 2021'de “Siwaro” sahne adıyla tanınan Eyüp Temirak'ın müzik aletlerine, İstanbul Kadıköy'de şikâyet üzerine polisler tarafından el konuldu.
* 24 Mayıs 2021'de Wan Newrozu kutlamalarında "Mizgîna Leheng" şarkısı gerekçe gösterilerek, Koma Awaza Azad sanatçılarından Fuat Ege ve Rohat Aram hakkında iddianame hazırlandı.
* 7 Temmuz 2021'de İstiklal Caddesi’nde Kürtçe şarkı söyleyen şarkıcılar, Beyoğlu Belediyesi zabıtaları tarafından engellenerek çalgılarına el konuldu.
* 16 Ekim 2021'de Mezopotamya Kültür Merkezi'nin (MKM) 30’uncu kuruluş yıldönümü dolayısıyla Bostancı Kültür Merkezi'nde düzenlenecek olan "Berbang (Dema Tan)" adlı konser, İstanbul Valiliği tarafından yasaklandı.
* İstanbul Valiliği'nin verdiği konser yasaklarına gerekçe olarak ise "milli güvenlik, kamu düzeni, suç işleme olasılığı ve başkalarının hak ve özgürlüklerinin tehlikede olması" gösterildi.
* 22 Ekim 2021'de Mikail Aslan ve Cemil Qocgirî'nin, Seyit Rıza Meydanı'nda vermek istediği konsere Dersim Valiliği izin vermedi. Sanatçılar, şarkılarını söyledikleri arenada yasağı protesto etti.
* 15 Kasım 2021'de AKP'li Keçiören Belediyesi, Mem Ararat'ın Neşet Ertaş Kültür Merkezi'ndeki konserini "Kürt müziği icra edilecek" gerekçesiyle tek taraflı olarak iptal etti.
* 5 Aralık 2021'de Mardin Valiliği, Amed Şehir Tiyatrosu'nun Kürtçe oyunu Tartuffe'nin gösterimine "pandemi" nedeniyle izin vermedi.
* 29 Aralık 2022'de polis, Taksim İstiklal Caddesi'nde Kürtçe müzik yapan şarkıcıları yeniden engellendi. Müzisyenler, polis şiddeti ile gözaltına alındı. Gerekçe olarak ise "çevreye verilen zarar" gösterildi.
* 6 Mart 2022 tarihinde Cizre Belediyesi Kültür Merkezi'nde, Şermola Tiyatrosu’nun oynanması planlanan “Mem û Zîn” oyunu, günler öncesinden hazırlıkları başlamasına ve salon kirası ödenmesine rağmen Cizre Kaymakamlığı tarafından iptal edildi.
* 13 Mayıs 2022 tarihinde Amed Şehir Tiyatrosu'nun Kürtçe oyunu Cervantes'in ünlü oyunundan uyarlanan "Don Kişot" adlı oyunu, Kocaeli’nde AKP’li Çayırova Belediyesi tarafından iptal edilirken, Aynur Doğan'ın konseri de AKP’li Derince Belediyesi tarafından iptal edildi.
* 17 Aralık 2022'de Mezopotamya Kültür Merkezi'nin (NÇM) kuruluşunun 31. yıl dönümünde Küçükçekmece'deki Yahya Kemal Beyatlı Gösteri Merkezi'nde düzenlemeyi planladığı konser, Küçükçekmece Kaymakamlığı tarafından yasaklandı. Konserden önce salon önünde toplanan sanatçılar ise gözaltına alındı.
* Bu yıl da 16 Haziran'da Fatih Valiliği, Ali Emiri Efendi Kültür Merkezi'nde, Mezopotamya Kültür Merkezi'nin (NCM) düzenleyeceği "Horasan Hikâyeleri" etkinliğini gerekçe göstermeden yasakladı.
‘SEBEBİNİ SÖYLESİNLER’
Yasaklanan Haylo Dîsa Tevlihev Bû oyununun yönetmeni Nazmi Karaman, Kürtçe tiyatroya yönelik engellemelere dair değerlendirmelerde bulundu.
Yıllardır bu oyunları çıkarıp, sahnelediklerini fakat bir anda engellemelerle karşı karşıya kaldıklarını söyleyen Karaman, “Ne için yasaklanıyor? Biz de bilmiyoruz. Bu tarz kararlarla çok defa karşılaşıyoruz. ‘Bêrû’ adlı oyunumuz da yasaklanmıştı ve şimdi ‘Haylo Dîsa Tevlihev Bû’ yasaklandı. Oyun çeviri ve tanınmış yazarlarca kaleme alınmış. Bu oyunu yıllardır sahneliyoruz ve seçimden sonra da turneye çıktık. Oyunun türü komedi. Kürtçe olduğu için yasakladıklarını söylesinler de biz de sebebini anlayalım” dedi.
SANATA SANSÜR
Karaman, birçok kez fiilen yasaklandıklarını ancak yine de oyunlarını oynadıklarını ve yasaklamalara karşı duruşlarını, üretim yoluyla sergilediklerini belirtti. Karaman, oyunları hazırlamanın zorluklarına dikkati çekerek, "Oyunun hazırlıkları, bir defa oynansın diye aylarca yapılıyor. Provalar yapılıyor, sanatçılar gelip gidiyor. Bir de maddi yönü var. Sanatçılar geçimlerini bu işten sağlıyor. Oyun aynı zamanda seyirci tarafından yönlendirilir ve ekonomisi biletler üzerinde geliştirilir. O kadar iş yapılıyor ama biri kalkıp bunun yasak olduğunu ve oynanmasına izin vermeyeceğini söylüyor. Aslında bu hem sanata sansür açısından hem Kürt sanatı açısından hem de insanlık açısından çok yanlış bir şey” diye belirtti.
‘KÜRT TİYATROSUNU ENGELLEMEK İÇİN’
Karaman, sanatçı ve seyircinin birleştiğini ve bu sayede tiyatronun öneminin ortaya çıktığını söyledi. Karaman, bu yasaklamaların kabul edilemez olduğunu belirterek, "Yasa dışı olmayan bir şeyi neden yasaklıyorsunuz?" diye sordu.
Yasakların Kürt tiyatrosunun engellenmesine yönelik olduğunu dile getiren Karaman, “Keyfidir. Sanatın her dilde yapılması gerekiyor. Ben Türkçe tiyatro da yapıyorum. Türkçe tiyatrolar yasak değil ama Kürtçe tiyatrolar dilinden dolayı yasaklanıyor. Bu aynı zamanda bir sanatçı olarak benim görüşüme göre doğru değil. Umarım bir daha böyle şeyler duymayız. Sadece tiyatro için değil, tüm etkinlikler için. İnsanların kültürel hakları var. Umarım bu yasak kalkar ve arkadaşlar oyunlarını oynar” ifadelerini kullandı.