Özgür ve eşit yaşamın modeli: Eşbaşkanlık

  • kadın
  • 09:34 9 Kasım 2024
  • |
img
İZMİR - Toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlüğü esas alan eşbaşkanlık sisteminin DTP tarafından uygulanmaya başlamasının üzerinden 18 yıl geçti. Eşbaşkanlık, iktidarın tüm saldırılarına rağmen her geçen gün daha da büyüdü ve sahiplenildi.  
 
Demokratik Toplum Partisi (DTP) tarafından 9 Kasım 2006 tarihinde fiili olarak hayata geçirilen eşbaşkanlık sistemi 18 yaşında. Eşbaşkanlık, politika üretme ve uygulama süreçlerinde toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlüğü esas alan bir sistem. Yönetim mekanizmalarında erkek egemen iktidarla mücadele etme ve cinsiyetçiliğe son verme, tekleşmiş iktidarı dağıtma amacıyla hayata geçirilen bir uygulama. Erkek egemen zihniyete karşı her geçen gün daha da sahiplenen ve büyüyen eşbaşkanlık sistemine gelinen süreci derledik. 
 
KADINLARIN MÜCADELESİ 
 
Siyasetteki etkin öncü rolüyle Ortadoğu başta olmak üzere dünya kadın mücadelesine yön veren Kürt kadın hareketi, Türkiye'de de köklü mücadele geleneğiyle birçok ilke imza attı. Kürt kadın hareketi, hayatın her alanında olduğu gibi siyasette de görünürlüğünü yıllar içinde arttıran bir noktada oldu. Kürt kadın hareketinin siyasetteki mücadelesi bugün milyonlarca kadına ulaşmış durumda.  
 
Kürt kadınlarının siyasetteki belirginliği, 1990'lı yıllarda daha da görünür olmaya başladı. Kadınlar, 11 Mayıs 1994 tarihinde kurulan Halkın Demokrasi Partisi'nde (HADEP) oluşturulan kadın komisyonları ile görünür olmaya başladı. Siyasi partilerin kol örgütü kurmaları önündeki yasağın kaldırılması ile HADEP'in 2000 yılında gerçekleşen kongresinde kadın kolları ile özerk bir kadın yapısı kuruldu. Kongrede ek 4'ncü madde ile “pozitif ayrımcılık” ilkesi tüzüğe eklendi. 
 
2002 yılına gelindiğinde HADEP ilk defa kadın kotası uygulamaya başladı. 9 Kasım 2005'te kurulan Demokratik Toplum Partisi (DTP) ise, yüzde 40 cinsiyet kotası uygulamaya başladı. Yüzde 25 ile başlayan kadın kotası, daha sonra yüzde 40, ardından yüzde 50 ile eşit temsiliyet boyutuna çıkarıldı. 
 
EŞBAŞKANLIK NE ZAMAN BAŞLADI? 
 
Türkiye’de eşbaşkanlık sistemini uygulayan ilk siyasi parti DTP oldu. 9 Kasım 2006 yılında uygulanmaya başlanan sistemde ilk eşbaşkanlar Aysel Tuğluk ve Ahmet Türk oldu. 2006 yılında fiilen uygulanan eşbaşkanlık sistemi, 2013 yılında Halkların Demokratik Partisi'nin (HDP) tüzüğüne girdi.  
 
Kürt kadınları, bu dönemde siyasi partiler yasasının değişmesi için yoğun bir mücadele yürüttü. Eşbaşkanlığın yasalaşması için başlatılan imza kampanyası ile kısa sürede 98 bin imza toplantı ve Meclis'e sunuldu. Fakat bu talep kabul edilmedi. 
 
KADIN TEMSİLİYETİNİN YILLARA ORANI
 
DTP'de eşbaşkanlık sisteminin uygulanmaya başlamasıyla kadınların siyasetteki görünürlüğü arttı. 1999 yerel seçimlerinde kota ve pozitif ayrımcılık uygulanması sonucu HADEP ile 3 kadın belediye başkanı seçildi. 2004 yerel seçimlerinde DTP'den 9, 2009’da Barış ve Demokrasi Partisi'nden (BDP) 15 belediyede kadınlar başkan olarak seçildi. Bu süreçlerde, kadın belediye meclis üyelerinin sayıları da eş güdümlü olarak artmaya başladı. 2014 yılında ise, Demokratik Bölgeler Partisi’nin (DBP) kazandığı 102 belediyenin 96’sında eşbaşkanlık sistemi hayata geçirildi. 2019'da Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) ve 2024'de Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi'nden (DEM Parti) kazanılan tüm belediyelerde de eşbaşkanlık sistemi uygulandı. 
 
DEM Parti, 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde 3 büyükşehir, 7 il, 58 ilçe ve 10 belde belediyesini olmak üzere toplamda 78 belediye kazandı. Tüm belediyelerde eşbaşkanlık sistemi uygulandı. Ancak 3 Haziran'da Colemêrg Belediyesi, 4 Kasım'da ise Mêrdîn Büyükşehir, Êlih ve Riha/Xelfetî (Halfeti) belediyelerine kayyım atandı. 
 
SENDİKA VE PARTİLERE ÖRNEK OLDU
 
DTP ile başlayan eşbaşkanlık sistemi, sırasıyla Demokratik Toplum Kongresi (DTK), Barış ve Demokrasi Partisi (BDP), Halkların Demokratik Kongresi (HDK), Halkların Demokratik Partisi (HDP), Demokratik Bölgeler Partisi (DBP), DEM Parti ile günümüze kadar geldi. Yine bu sistemi sadece siyasi parti ve kongreler esas almadı, sivil toplum örgütlerinden emek örgütlerine ve derneklere kadar bu sistem yaşamın tüm örgütlü alanlarına yayıldı. 
 
Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), 6 Temmuz 2014'de yaptığı 8'inci Olağan Genel Kurulu'nda yaptığı tüzük değişikliğiyle eşbaşkanlık sistemini hayata geçirdi. Lami Özgen ve Şaziye Köse ilk eşbaşkanlar olarak görev yaptı. KESK'e bağlı sendikalarda bir bir tüzük değişiklikleri ile eşbaşkanlık sistemine geçti. Ezilenlerin Sosyalist Partisi (ESP), Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi (SYKP) ve Yeşil Sol Parti (YSP) de eşbaşkanlık ve eşsözcülük bulunuyor. 
 
ÖCALAN'IN ÖZGÜR EŞ YAŞAM FİKİRLERİ 
 
Eşbaşkanlık ve eşit temsiliyet fikrinin hayat bulmasında PKK Lideri Abdullah Öcalan'ın fikirleri öncü oldu. PKK Lideri Öcalan, özgür eş yaşamı "Özgür eş yaşam derken klasik bir karı-koca ilişkisinden veya buna benzer modern, post-modern elbise giydirilmiş evlilik ilişkilerinden söz etmiyorum. Sözünü ettiğim özgür eş yaşam her iki cinsin de eşitlik ve özgürlük temelinde, hayatı her yönüyle yeniden inşa ettiği yaşamdır. Zamansız ve mekânsız insan veya toplum olamayacağına göre kadın ve erkek kendileri ile birlikte zamanı ve mekânı da özgürleştirmeli ki üzerinde aşk ve sevgi çiçeklenebilsin" diye tarifliyor.
 
Abdullah Öcalan, 21 Temmuz 2013 tarihinde İmralı’ya giden HDP heyeti ile yaptığı görüşmede de eşbaşkanlığın kadın sistemi olarak ele alınması gerektiğini ancak kadının salt biyolojik bir varlık olarak görülmesi hatasına düşüldüğünü kaydetti. Görüşmede, kota uygulamasının özgürlük ve eşitlik meselesinde toplumsal ihtiyacı karşılamadığına işaret edilerek, eşbaşkanlık sisteminin hayata geçirilmesinin önemine vurgu yapıldı. 
 
EŞBAŞKANLIĞA SALDIRILAR 
 
2014 yılında Siyasi Partiler Kanunu’nda eşbaşkanlık tanındı. Ancak sonrasında HDP’nin yerel yönetimlerde uygulamaya koyduğu eşbaşkanlık sistemi, soruşturma ve görevden uzaklaştırmalara gerekçe yapıldı.
 
Dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 2016'da eşbaşkanlar hakkında "Kamu görevinin usulsüz üstlenilmesi" iddiasıyla 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilmesi için idari ve cezai süreçlerin başlatılması için valiliklere talimat verdi. 
 
2014 yılında Demokratik Bölgeler Partisi'nden (DBP) Amed'in Sûr ilçesinde belediye eşbaşkanlığına seçilen Seyit Narin’e verilen hapis cezası Mayıs 2024'de onandı. Narin, eşbaskanlık sistemini uyguladığı için "Görevi kötüye kullanmaktan” ceza alan ve cezası onanan ilk belediye eşbaşkanı oldu. 
 
Dêrsim Belediyesi eski Eşbaşkanı Mehmet Ali Bulun’un da aralarında olduğu çok sayıda kişi hakkında eşbaşkanlık sistemi gerekçe gösterilerek dava açıldı. Ancak birçok dava beraatla sonuçlandı.  
 
Eşbaşkanlığa dönük saldırılar, sonraki süreçte de devam etti. Birçok siyasetçi ve kurum temsilcisi hakkında açılan davalarda eşbaşkanlık kriminalize edilmeye çalışıldı. Yine HDP'nin 31 Mart 2019 seçimlerinden sonra kazandığı belediyelere kayyım atanmasının gerekçeleri arasında eşbaşkanlık sistemi de yer aldı.  
 
MA / Semra Turan

Diğer başlıklar

09/11/2024
19:10 Zimbabve’de 'Abdullah Öcalan’a özgürlük' eylemi
18:24 Êlih’te gözaltı ve tutuklama bilançosu
18:18 Kayyıma karşı direniş her yerde: Bu karanlık dağılacak
18:06 Amedspor berabere kaldı
17:26 Mêrdîn’de binlerin katılımıyla yürüyüş: Barışa hazırız, kandırılmaya yokuz
17:02 DEM Parti’den çağrı: Tecridi kaldırın, barışı birlikte inşa edelim
16:43 Hayvan hakları savunucularından AYM’ye: Yasayı geri çek
16:30 'Kadın dostu kentler' paneli
16:16 İzmir'de 3 kişi tutuklandı
16:05 Elih’te kitle ‘Jin, jiyan, azadî’ sloganıyla eylemde
15:56 Ekolojistlerden Kazdağları tepkisi: Katil Cengiz defol!
15:50 İki kentten hasta tutsaklar için çağrı
15:31 Kayyım protestoları: 47 ilde 235 gözaltı
15:27 Narin Güran davasının üçüncü günü
15:20 DEM Parti tüm kesimlere Kürt sorunu için 'çağrı' yapacak
15:19 Bayındır: Samimiyseniz Öcalan üzerindeki tecridi kaldırın
14:58 Êlih’te yürüyüş: Direniş tarihimize ihanet etmeyiz
14:39 Wan'da 25 Kasım programı belli oldu
14:14 HDK 13’üncü Genel Kurul sonuç bildirgesi: Ortak mücadele zaruridir
13:55 KHK eylemi 110'uncu haftasında
13:30 Kadınlar Xelfetî'de: Çözümün yolu İmralı'dan geçiyor
13:21 28 yıldır kardeşini arıyor: Devletin her eve bir can borcu var
13:00 ‘Gözaltında kayıpların nedeni Kürt sorunundaki çözümsüzlüktür’
12:30 Xelfetî'de gelir-gider tablosu eylem alanına asıldı
12:29 Pakistan’da patlama: 24 ölü
12:22 Kartal'da 8 Aralık'ta 'İnsanca Yaşam' mitingi düzenlenecek
11:59 Amed’te ‘Sağlıklı toplumla özgür geleceğe’ çalıştayı
11:57 Aile hekimleri 2-6 Aralık'ta iş bırakacak
11:43 Köpekli işkenceyle gözaltına alınan Erol’a ev hapsi
11:19 Xelfetî'de nöbet altıncı gününde
10:51 Kayyım kararına karşı İdare Mahkemesi'ne başvuru
10:39 Eylemler geceye yayıldı: Kayyımlar gidecek
10:32 DEVA Partili İdris Şahin: Erdoğan Bahçeli'nin açıklamalarını ete kemiğe büründürmeli
10:17 Barış Anneleri kayyım nöbetinde: Zulme boyun eğmeyiz
10:14 Nevzat Bahtiyar 'Sakladığın bir şey var mı' sorusuna 'Hatırlamıyorum' yanıtı verdi
09:39 Meslek örgütlerinden gazeteci Mizgin Sönük için çağrı
09:34 Özgür ve eşit yaşamın modeli: Eşbaşkanlık
09:20 'Kayyım atamaları seçimleri yaptırmamaya kadar ulaşabilir'
09:15 Gençler: Belediyeyi geri alana kadar direneceğiz
09:04 ‘Türkiye umut hakkını uygulamazsa Avrupa Konseyi’nden çıkartılabilir’
09:02 Kayyımın talimatıyla belediyeye alınmayan seçilmişler: Mücadelede ortaklaşalım
09:02 DEM Partili eşbaşkanlar: Kayyıma geçit vermeyeceğiz
09:01 Agirîliler: Kayyım politikasına karşı Kürtler birlik olmalı
09:00 09 KASIM 2024 GÜNDEMİ
08/11/2024
22:29 Xelfetî'de 10 tutuklama
22:22 Halk iradesine sahip çıkıyor: Teslim olmayacağız
21:52 Rojda'nın konseri Küçükçekmece Belediyesi tarafından iptal edildi
21:43 KDP’nin sınır dışı ettiği HDP’lilerden açıklama
21:36 Astana toplantısı 11-12 Kasım’da yapılacak
21:23 Mêrdîn’de bir kişi tutuklandı
20:58 Lübnan’daki saldırılarda 3 bin 117 kişi yaşamını yitirdi
20:45 DFG: Gazetecilere saldırı girişimini kabul etmiyoruz
19:55 Kendilerini polis diye tanıtan kişiler gazetecileri silahla tehdit etti
19:42 ‘Aynı çatı altında bulunmak istemiyorum’ diyerek belediyeden istifa etti
18:35 Eskişehir’de Kazdağları için eylem: Doğamızı koruyacağız
18:26 Kadın tutsaklardan, idam cezası verilen Pexşan Ezîzî için çağrı
18:06 Mêrdîn’de 5 kişi gözaltına alındı
17:50 Amed Barosu’ndan Şêx Said’e yönelik hakaretler nedeniyle suç duyurusu
17:19 Xarpêt’te 5 büyüklüğünde deprem
17:07 Botan'dan seslendiler: Sözünüzde durun İmralı kapılarını açın
16:52 DEM Parti Kadın Meclisi: ‘Kadının soyadı’ maddesinin çıkarılması yeterli değil
16:44 DEM Parti MYK yarın 'kritik gündemle' toplanacak
16:40 Xelfetî'de esnaf ve yurttaşlara kayyım ablukası
16:37 Amed’de bir genç gözaltına alındı
16:35 Mêrdîn ve Adana'da yarın yapılacak kayyım protestolarına çağrı
16:33 Êlih'te direniş 5'inci gününde: Vali bu halkın huzurunu kaçırıyor
16:28 Alduş'ta şüpheli kadın ölümü
16:23 Êlih’te saldırıya karşı gençler eylemde
16:21 Bazîd'de kayyıma karşı yürüyüş
16:16 Narin Güran davası: Aile toplantısını askerlerin kontrolünde aldık
16:15 Artemêt Belediyesi'nden şiddete karşı tutum belgesi
16:12 HDK Kadın Konferansı sonuç bildirgesi: Direncimizle yeni yaşamı kuracağız
15:48 Arjantin'de ‘Öcalan’a özgürlük’ kampanyası başlatılıyor
15:45 Amed'de kitlesel yürüyüş: Kayyımları bu topraklardan temizleyeceğiz
15:25 1 Eylül'de tutuklanan gençler hakkında tahliye kararı
15:05 Kayyıma 'belediyeyi boşalt' diye seslenen genç tutuklandı
14:50 Keskin Bayındır Gever’den seslendi: İmralı kapılarını açın
14:43 DAD’dan Dervişoğlu'na: Elinden urgan düşürmeyen ırkçı
14:37 Xelfêtî’de ‘Hayali kayyımcılık burada meftundur’ mesajı
14:27 Xelfetî kayyımı da Kürtçeyi sildi
14:20 KDP, HDP temsilcilerini Hewler’den çıkarttı
14:14 Wan'da kayyım protestosu
13:48 Mülteci kadını taciz eden doktor tutuklandı
13:31 'Kadın katliamlarını önleyici politikalar geliştirilsin'
12:57 Tutsağa askeri nizamda yürüyüş dayatması ve ölüm tehdidi
12:35 Gazeteciye yöneltilen suçlama: Röportaj almak ve vermek
12:30 ‘Bir dahaki seçime kadar burada barikatlar mı olacak’
12:11 Erdoğan'dan yargıya 'kayyım' tebriği
12:01 Kayyım polis için ağaç budadı
11:12 Aileler İmralı’ya gitmek için başvurdu
11:08 İran 3 Kürt’e idam cezası verdi
10:59 Keskin Bayındır: Eksenimiz Abdullah Öcalan’ın özgürlüğüdür
10:55 DEM Parti’den polis şiddetine tepki: Yasal işlem başlatılsın
10:41 Êlih'te gece gündüz direniş
10:08 Ahoo Daryaei için çağrı: Hayatı tehlikede
09:55 Gözaltında gördüğü şiddet nedeniyle eli yarıldı
09:29 Narin Güran davasında ara verildi: Tanıklar ifadelerini inkar etti
09:14 Ankara'dan tepki: Keyfinize göre kayyım atayamazsınız
09:13 Xelfetî belediye eşbaşkanları: Kayyımları göndereceğiz
09:12 Çıplak aramaya karşı çıkan tutsağa soruşturma
09:11 Narin Güran davasında ikinci gün
09:10 Savunması alınmadan hücre cezası verildi
09:09 Ortak mücadele çağrısı: Kayyım kadın iradesine saldırıdır
09:07 Tiryaki: Halk sokaklarda çözümün adresini gösteriyor
09:05 Arhavi'den Kazdağları'na talanın adı: Cengiz Holding
09:04 Umut Kitapevi bombalanmasının üzerinden 19 yıl geçti
09:03 Kürt dilinde araştırma görevlisi alımına Türkçe mezuniyet şartı
09:03 Abdullah Öcalan'ın Yol Haritası'nda Türk-Kürt ilişkileri
09:00 08 KASIM 2024 GÜNDEMİ
07/11/2024
23:59 9'uncu Yargı Paketi Meclis'ten geçti
23:28 ‘Yaralarım Aşktandır’ oyununa izleyiciden tam not
23:01 Şirnex Barosu’ndan Mêrdîn’deki nöbet eylemine destek
22:53 Êlih’teki gençlerin direnişi 4’üncü gününde
22:41 Qoser’de havai fişekli protesto
22:35 Suriye çölünde 10 ayda 585 kişi öldürüldü
22:09 Mêrdîn’de 3 gözaltı
21:37 Mersin’de binler yürüdü: Kayyıma geçit yok
21:29 Türkiye'den sınır dışı edilen yurttaş Efrîn'de kaçırıldı
20:43 Bursa'da çıkan yangın Balıkesir'e sıçradı
20:18 Hol Kamp'ın da 50 DAİŞ'li yakalandı
20:12 ‘Kadının soyadı’ düzenlemesi yargı paketinden çıkarıldı
20:00 Darp edilen 4 kişi tutuklandı
19:54 DEM Parti Kadın Meclisi 25 Kasım startını verdi
19:50 Alevi kurumlarından Dervişoğlu’na tepki
19:34 Çayçî: Toplumsal sorunları kadınlar sahneye taşıdı
19:10 Irak, İsrail'i vurdu
18:57 Amed’de ilçe belediyeleri toplantılarını halkla aldı
18:28 Yıllar Kibar ve Mutlu Akyüz tahliye edildi
18:18 Kayyım protestoları: Gaspçılara kentlerimizi teslim etmeyeceğiz
17:54 Xelfetî’de nöbet sürüyor: Belediyede hırsız var
17:33 Lübnan’dan 20 bin 331 kişi Kuzey ve Doğu Suriye’ye geldi
16:45 Adana’da gençlerden YÖK protestosu
16:21 Narin Güran duruşmasının ilk günü bitti: Herkes birbirini suçladı
16:12 İHD Eş Genel Başkanı: Tecridi kaldırın sorunlar çözülsün
15:45 Êlih halkı polis saldırısına karşı direnişte
15:25 'Öcalan’ın uzattığı barış eli tutulmalı'
15:11 Bagok'ta askeri operasyon sürüyor
15:01 Êlîh’teki polis şiddeti Meclis'e taşındı
14:59 Polis şiddetine karşı suç duyurusu
14:42 Êlih’te direniş 4’üncü gününde: Direnmeye devam edeceğiz
14:39 'İktidar ülkeyi çocuk ve kadın mezarlığına çevirdi'
14:38 Özgür Özel: MİT tüm siyasi partileri bilgilendirmeli
14:15 Tutsak Bayhan'ın kitapları için TÜYAP'ta imza günü düzenlenecek
14:10 Xelfetî Belediye Meclisi toplandı: Duvarlar arasında yönetmek için seçilmedik
14:08 Kayyıma karşı direnişin engel tanımayan yüzü
14:07 Denizli'de ‘çocuğa sistematik tecavüz' davası görüldü
13:56 Grevdeki aile hekimlerinin talepleri
13:41 Ahmet Özer soruşturmasından gizli tanık çıktı
13:28 Esenyurt Belediyesi’ne girişleri engellenen CHP’liler: Geri çekilmeyeceğiz
13:21 Polisten engelli yurttaşa köpekli işkence