İSTANBUL- Tutsakların yaşadığı sansürü, dışardaki ifade özgürlüğü ihlalleriyle buluşturan "Sus-ma: İçeride, dışarıda sansür ve otosansür" sergisi Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi'nde ziyaretlçilere kapılarını açtı.
Uzun yıllardır tutsaklarla dayanışma gösteren ve bu noktada sanatsal faaliyetler yürüten Görülmüştür Kolektifi, Redfotoğraf Grubu ve Sanat Platformu’nun katkılarıyla cezaevlerindeki siyasi tutsakların "içeride" yaşadığı sansürü, "dışarıdaki" ifade özgürlüğü ihlalleriyle bir araya getiren "Sus-ma: İçeride, dışarıda sansür ve otosansür" adlı sergi Beyoğlu'nda bulunan Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi'nde ziyaretçilerini bekliyor.
Küratörlüğünü Görülmüştür Kolektifinden Adil Okay'ın yaptığı ve farklı cezaevlerinden 32 tutsak ile dışarıdaki 63 fotoğrafçı grafiker ve karikatüristin katkı sağladığı sergi, Olağanüstü Hal (OHAL) süreciyle birlikte koşulları daha da ağırlaşan cezaevlerindeki sansür ve otosansürü görünür kılmanın yanı sıra, uzun süredir dışarıda uygulanan sansüre de dikkat çekiyor.
ADIM ADIM SANSÜR
Sergiyi gezmek isteyen ziyaretçileri sergi alanına adım atar atmaz cezaevlerindeki siyasi tutsakların şiirlerinin yazılı olduğu flamalar ve arkasında yer alan tablolar karşılıyor. Flamaların yarı saydam oluşundan kaynaklı arkasındaki tablolarda ne olduğu tam anlaşılmaz iken, bu detay ziyaretçilerde sansürün ne olduğuna dair ilk çağrışımı yaratıyor.
KANTİN FİŞİ: GÜLMEK SONSUZ OLSUN
Tutsak sanatçıların sansür temalı eserleri, fotoğrafçıların sansür betimlemeleri ile sansüre ve otosansüre dair çeşitli video, yazı ve haberlerin yer aldığı sergideki en dikkat çeken çalışmalardan birisi ise alanın tam ortasında asılı duran bir kantin fişi oluyor. Fadime Aktaş adlı bir tutsağa ait olduğu görülen kantin fişi, şu şekilde doldurulmuş: "Özgürlük: 1 adet, Sağlık: 1 adet; Mutluluk: 1 adet; Gökyüzü: 1 adet; Güneş: 1 adet" ve altına eklemiş: "Okumak her gün; gülmek ise sonsuz olsun."
BASINA DÖNÜK SANSÜR
Sergide, sansürün en yoğun yaşandığı alanların başında gelen basın ve basın çalışanlarının uğradığı hak ihlallerini resmeden kimi fotoğraf kareleri de bulunuyor. Özellikle Özgür Basın'a dönük yasaklama ve engellemelerin konu edindiği haberler ise alanda bulunan bir TV ekranında gün boyu gösteriliyor.
YAŞAM'A SAHİP ÇIK!
Yine sergide, özellikle son dönemde farklı gerekçelerle birçok sayısına toplatma kararı çıkarılan Yeni Yaşam gazetesinin, çalışanlarına ve gazetecilere yönelik baskılara karşı "Yaşam'a sahip çık" manşetiyle çıkan sayısı da sergideki yerini almış durumda.
BİR OTOSANSÜR HİKAYESİ
Gezildikçe ayrıntıların daha da belirginleştiği sergide, dikkat çeken bir diğer şey ise fotoğrafçı Nursen Bilgin Kadayıfçıoğlu tarafından çekilen ve sergide iki farklı şekilde yer alan bir fotoğraf ile fotoğrafın hemen yanı başında duran "Bir Otosansür Hikayesi" başlıklı yazısı oluyor. Kadayıfçıoğlu'nun, Cumartesi Anneleri'nden Hanım Tosun’un hak arayışını konu alan "Aramak" adlı belgeselinde kullanılması için çekildiği öğrenilen fotoğraf. Tosun'un yer aldığı bir etkinlik karesinde bulunan PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın bulunduğu posteri, anlatıyı zor durumda bırakmamak istediği için kırpma düşüncesine gittiğini belirtilirken, belgesel editörünün anlatıda fotoğrafın orijinal halini kullanmasıyla otosansürü olağanlaştırmaya izin vermediğine vurgu yapılıyor.
‘İSMİ BELLİ OLMAYAN’ ÖRGÜTÜN PROPAGANDASINI YAPAN ÇİZGİ ROMAN
Sergide ayrıca yazar Sena Şat'ın, ismi belli olmayan örgütün yöntemlerini meşru gösterdiği iddiasıyla hakkında toplatma kararı çıkarılan "Daima" adlı çizgi romanı için de ayrı bir bölüm oluşturulmuş durumda. Merak edenler için; Şat'ın "Daima" adlı çizgi romanı, 19 Aralık 2000 tarihinde Hayata Dönüş Operasyonu" olarak bilinen cezaevindeki katliamı konu ediniyor.
'AMACIMIZ SANSÜRÜ GÖRÜNÜR KILMAK'
Serginin içeriğine dair konuşan Susma Platformu Editörü Özlem Altunok, "Dışarıdaki sansürün bu kadar yoğun olduğu bir yerde cezaevlerindeki sansürün bundan çok daha büyük olduğunu zaten biliyorduk. Amacımız bunu daha görünür kılmaktı. Toplamda yüze yakın isim var. Bir kısmı cezaevlerinde artık sanatsal üretim yapan ve bunu gerçekten bir pratiğe dönüştürmüş isimler de var. Dışarıdaki arkadaşlarda belgeselci ve fotoğrafçı arkadaşlar. Cezaevindeki mahpusların sansür hakkındaki düşünceleri, yasaklanan mektupları, beyanlarından, çizimlerinden oluşan çok farklı yelpazede işler var" ifadelerini kullandı.
KİM İÇERDE KİM DIŞARIDA?
"Sansürün ortasında yaşıyoruz diyerek" yaşamın her alanında yasaklamaların hakim olduğuna dikkat çeken Altunok, "Her adımımız yasak neredeyse. Tam da onu görünür kılmak istedik. İçerdeki ve dışarıdakini yan yana koyup aslında kimin içerde kimin dışarıda olduğunu düşündürtmek belki. Ve otosansür uygulayarak aslında bizim de kendi içimizde bir hapishanede olduğumuzu hatırlatmak için" diye konuştu.
Sergi 6 Aralık’a kadar ziyaretçilere açık olacak.
SERGİDE YER ALAN SANATÇILAR
İçerideki Sanatçılar: Ali Osman Köse, Ayhan Bozkaya, Ayhan Kavak, Aynur Epli, Aysel Koç (Cezaevinde yaşamını yitirdi), Barış İnan, Cenan Genç, Ergin Doğru, Erol Zavar, Fatime Aktaş, Felemez Erdem (Tahliye oldu) , Ferhan Mordeniz, Hasan Şahingöz, Hasan Şeker, Haydar Bayar, İbrahim Şahin, M.Enes Tunç, Mehmet Boğatekin, Merge Polat, Murat Türk, Mustafa Gök, Necip Baysal, Orhan Çaçan, Ömer Özdurak, Resul Kocatürk, Resul Sarıgül, Serdar Sürücü, Şevket Armağan Güven, Tayyar Eroğlu, Yaşar İnce, Zeynep Avcı, Zuhal Sürücü.
Dışarıdaki Sanatçılar: Adil Okay, Arif Kılıç, Aslı Gönen , Atilla Atala, Aylin Öztürk, Ayşegül Yılmaz, Berna Yazıcı, Bese Balkan, Cem Balkı, Çağnur Öztürk, Derya Taşbaş, Engin Çolakoğlu, Enver Enli, Erdoğan Alayumat, Ergül Çiçekler, Erik Branch, Erol Özdayı, Faruk Bilal, Fatih Pınar, Gökhan Taşbaş, Gökşen Çardak Erata, Gültekin Alkurt, Gürsel Düzgüner, Habib Koçak, Hakan Ottaş, Hasan Doğan, Hatice Ayaksız, Hülya Akkaya, Irmak Ayaz, İsmail Cem Özkan, Köksal Şahin, Latife Solak Baudet, Leman Bedia Güven, Levent Küey, Meliha Çoşkun, Metin Ekinci, Mine Zebil, Nursen Bilgin Kadayıfcıoğlu, Özcan Yaman, Özgürlük İçin Sanat İnsiyatifi, Pamirhan Yıldıran, Paşa İmrek, Sakine Yıldıran, Sati Güder, Sedat Elbasan, Serkan Çolak, Sena Şat, Serhat Ali Korkmaz, Sinan Kılıç, Sultan Esen, Şafak Hacaloğlu, Şakir Sağlam, Tan Oral, Tanju Akleman, Tayfun Kesik, Taylan Güner, Tülin Kaynak, Tülin Şahin Okay, Ufuk Kıray, Yasemin Atasoy, Yeşim Ağaoğlu, Yurdal Bilgiç, Yüksel Uygun.
MA / İbrahim Irmak