Yıllarca BAAS rejiminin baskısı altında tekçiliğin dayatıldığı bir yaşam süren Kuzey ve Doğu Suriye’deki halklar, devrimden sonra kültür sanattan siyasete, sağlıktan eğitime, hukuktan komünal yaşama kadar birçok alanda yeniden örgütlenerek yeni bir yaşam kuruyor. Bölgede ambargo ve işgal saldırılarına karşı direniş sürerken, 13 yıllık süreçte inşa edilen toplumsal yaşamın önemli alanlarından biri eğitim oldu. 

 

Anadil ve kültüre dahi tüm çalışmaların yasak olduğu Esad yönetimi döneminde ciddi bir asimilasyon sisteminde yaşayan halkların, eğitime ulaşmaları da bir hayli zordu. BAAS partisinde olmayan hiç kimse o dönem Suriye’de üniversite okuyamaz, okusa bile okuduğu bölümün mesleğini yapamazdı. Bu nedenle Kürt, Ermeni ve Süryaniler’de yüksekokul okumak çok azdı. Okumanın tüm imkanlarını ve koşullarını ortadan kaldıran rejim, bu şekilde BAAS sistemi içinde halkları eritmeyi hedefliyordu. 

 

ANADİL DEVRİMİ VE EĞİTİM 

 

Bu tek dilli asimilasyon döneminde evlerde gizli kurslarla başlayan eğitim süreci, Özerk Yönetim ile birlikte 3 dilde özgün bir müfredata dönüştü. Resmi dilin Kürtçe, Arapça ve Süryanice olduğu Kuzey ve Doğu Suriye’deki tüm halklar, demokratik ulus felsefesi kapsamında kendi anadillerinde eğitim alıyor. Anadilin esas alındığı sistemde, ayrıca Türkçe ve Ermenice eğitim de veriliyor. İlkokul 4’üncü sınıfa kadar kendi dillerinde eğitim gören öğrencilere, 5’inci sınıftan itibaren diğer dillerde eğitim veriliyor, müfredata da 5’inci sınıftan sonra yabancı dil olarak İngilizce ekleniyor. 19 Temmuz Devrimi ile birlikte büyük emeklerle geliştirilen eğitim sisteminde 4 bin 126 okul bulunuyor. Eğitim gören öğrenci sayısı ise 832 bin 815.  

 

4 ÜNİVERSİTE AÇILDI 

 

Yeni sistemin ilk üniversitesi Efrîn’de açıldı. Daha sonra 4’e çıkarılan üniversitelerin bünyesinde ise, Kürt Dili ve Edebiyatı, Arap Dili ve Edebiyatı, ekonomi, mühendislik ve jineolojî olmak üzere birçok fakülte açıldı. 

 

Efrîn Üniversitesi, 26 Temmuz 2015 tarihinde Efrîn’de Kürt Edebiyatı, ekonomi ve elektrik mühendisliği olmak üzere 3 bölüm ile açıldı. İlk yıl 160 öğrenciyi bünyesinde barındıran üniversitenin kapısı 2017 yılına kadar öğrencilere açık kaldı. Efrîn bölgesinin işgal edilmesiyle birlikte üniversite hedef alındı ve şuan Türkiye tarafından üs olarak kullanılıyor. Üniversitenin öğrencileri ise diğer üniversitelere yerleştirildi.

 

Rojava Üniversitesi, 20 Kasım 2016’da Qamişlo’da açıldı. 14 fakülte ve bu fakültelerin bünyesinde 29 bölüm bulunuyor. Bu Bölümler, Kürt Dili ve Edebiyatı, Arap Dili ve Edebiyatı, tercümanlık, sanat, jineolojî, coğrafya, tarih, sosyal bilimler, felsefe, hukuk, sınıf öğretmenliği, eğitim teknikleri ve metodu, ziraat mühendisliği, tıp, petrol ve petrokimya mühendisliği, kimya, fizik, biyoloji, matematik, biyokimya, bilgisayar mühendisliği, mekatronik ve iletişim mühendisliği, siyaset bilimi, çevre mimarlığı, medya, yönetim ve finans enstitüsü ile inşaat mühendisliği bölümlerinden oluşuyor. 

 

JINEOLOJÎ FAKÜLTESİNE İLGİ 

 

Rojava Üniversitesi diğer yerlerdeki üniversitelerle de sürekli bağlantı halinde. Federe Kürdistan Bölgesi’nde bulunan Halepçe, Raperin, Süleymaniye üniversiteleriyle iletişime geçti. En fazla iletişim ise Jineolojî Fakültesi ile kuruldu. Almanya’nın Endem/Leer Üniversitesi, Jineolojî Fakültesi ile kardeşlik anlaşması imzaladı. Dünyada yeni bir fakülte olduğu için ilgi gören fakülte ile Paris Üniversitesi’nin de temasları oldu.

 

Kobanê Üniversitesi, 30 Eylül 2017’de açıldı ve bünyesinde 8 fakülte ile 18 bölüm bulunuyor. Onun sistemi de diğer üniversitelerin sisteminden farklı değil. Öğrencinin bu üniversitede okuyabilmesi için lise mezunu olması ve sertifikasını almış olması gerekiyor. Üniversiteki bölümler şöyle: “Kürt, Arap ve İngiliz Edebiyatı, biyoloji, matematik, fizik, kimya, sınıf öğretmenliği, ana sınıf öğretmenliği, coğrafya, elektrik, bilgisayar, mekanik, hemşirelik, anestezi, eczacılık, laboratuvar, hukuk ve medya.”

 

El-Sharq Üniversitesi, 2021’de Reqqa kentinde açıldı. Ağustos ayında öğrenci kayıtlarını almaya başlayan üniversite, Ekim ayında kapısını öğrencilere açtı. Üniversitede, hukuk, yoğun bakım, sınıf öğretmenliği, özel eğitim, kimya, matematik, fizik, biyoloji, İngilizce, Arap ve Kürt dili, iktisat, tarih, programlama, elektrik, mekanik, işletme ve muhasebe bölümleri bulunuyor.

 

3 ÜNİVERSİTEDE 4 BİN 775 BİN 775 ÖĞRENCİ

 

6 Ekim 2024’de başlayan yeni eğitim ve öğretim yılında, 3 üniversite ve yönetime bağlı akademilere toplam 2 bin 193 öğrenci kabul edildi. Yeni dönemde Rojava Üniversitesi'ne 827, Kobanê Üniversitesi'ne 435, El-Sharg Üniversitesi'ne ise 326 öğrenci yerleştirildi. Rojava Üniversitesi'nde 2 bin 721, Kobanê Üniversitesi'nde bin 459, El-Sharq Üniversitesi'nde ise 595 öğrenci eğitime devam ediyor. 

 

ROJAVA YÜKSEK SANAT OKULU

 

Öte yandan Derik kentinde 17 Ekim 2024’de Rojava Yüksek Sanat Okulu açıldı. Yüksek Sanat Okulu, Özerk Yönetim’e bağlı Kültür Bakanlığı’nın çatısı altında açıldı. Okulda müzik, tiyatro ve sinema bölümleri bulunuyor. Okulda, 60 öğrenci, 30 öğretmenden ders alıyor. Eğitim süreci 3 yıl olan okulda, önümüzdeki yıl heykel ve resim bölümleri açılacak. 

 

MEZUNLAR YÖNETİMDE YER ALIYOR 

 

Üniversitelerden mezun olan öğrenciler, ihtiyaçlara göre Özerk Yönetim’in idari kurum ve bölümlerinde yer alarak, mesleklerini icra ediyor. Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi Eğitim ve Öğretim Kurulu Eşbaşkanı Semîra Hec Elî, eğitim sistemi ile ilgili Mezopotamya Ajansı’na (MA) konuştu. 

 

ÖĞRENCİ AİLE MECLİSLERİ 

 

Kuzey ve Doğu Suriye’de 2014’den itibaren çok dilli, kültürlü, demokratik, ekolojik ve kadın özgürlükçü bir eğitim sisteminin olduğunu belirten Semîra Hec Elî, her halkın kendi dilinde eğitim hakkına sahip olduğunu söyledi. Özerk Yönetim’de ücretsiz olan eğitimin liseye kadar zorunlu olduğunu dile getiren Semîra Hec Elî, sisteme ailelerin katılımını sağlamak amacıyla Öğrenci Aile Meclisleri’nin kurulduğunu aktardı. Meclisle amaçlarının hem öğrencileri takip etmek hem de okulları korumak olduğunu söyleyen Semîra Hec Elî, bölge genelinde ise Eğitimci Meclisi (Meclîsên Rehenda) olduğunu ancak bu meclislerin henüz kantonlarda kurulmadığını belirtti. Semîra Hec Elî, Türkiye ve desteklediği paramiliter yapıların devam eden saldırılarının Eğitimciler Meclisi başta olmak üzere tüm eğitim sistemini olumsuz etkilediğini dile getirdi. 

 

ÇOK DİLLİ VE KÜLTÜRLÜ EĞİTİM MODELİ 

 

Ayrıca Eğitim ve Öğretim Komitesi’ne bağlı kurumlar olduğunu aktaran Semîra Hec Elî, şöyle devam etti: “Eğitim müfredatını da eğitimciler hazırlıyor. ve bu müfredata göre hazırlanan kitaplar Kürtçe, Arapça ve Süryanice basılıyor. Kürtçe Dil Kurumu da var. Bu kurum, Eğitim ve Öğretim Komitesi’ne bağlı bir şekilde çalışmalarını yürütüyor. Hem sözlük hem çeviri hem de dijital alanda çalışma yapıyorlar. Her kantonda da dil bölümleri faaliyetlerini yürütüyor.  

 

Resmi olarak 3 dilde eğitim veriliyor. Ancak her etnisitenin kendi dilinde kurum açma hakları var. Örneğin; Ermeni, Çeçen, Çerkez gibi Kuzey ve Doğu Suriye’de yaşayan diğer halklar da kendi dillerinde kurumlarını açıyor. Bizim de diğer etnisitelerin kendi dil, kültür, tarih ve inançları ekseninde eğitim görmeleri konusunda teşviklerimiz var. Eğitim, 1’inci sınıftan 3’üncü sınıfa kadar ana dildedir. 4’üncü sınıftan sonra anadil dışında resmi dil öğrenmeye başlıyorlar. 5’inci sınıftan sonra yabancı dil olarak İngilizce dersi ekleniyor. Herkesin anadilinde eğitim görmesinin yanında diğer dilleri de öğrenmesi, Özerk Yönetim’in gerekli gördüğü bir durumdur. Öte yandan bir değerlendirme sistemi var. Öğrenci, gelişimi için 3 yılda bir katılımı, davranışları çerçevesinde değerlendirmeye tabi tutulur. Bu aşamada öğrencinin bir diğer aşamaya geçmesi için yazılı sözlü mülakatlar yapılır.” 

 

YARIN: Kooperatifler ile dayanışma ekonomisi: İşçi değil üretici 

 

MA / Melik Çelik