Garzan Mezarlığı, Kürtlerin tarihi ve belleğine saldırının en acı fotoğraflarından biri olarak hafızalara kazındı. Bedlîs’in Oleka Jor ve Oleka Jêr köylerinin arasında bulunan ve 267 cenazenin bulunduğu Garzan Mezarlığı, 8-17 Aralık 2017 tarihleri arasında ağır bir saldırıya uğradı. Askerler, önce 8-13 tarihlerinde mezar taşlarının tümünü kırarak, mezarlık tabelasını indirdi. Görüntülerin kamuoyuna yansımasının ardından Bitlis Valiliği köye giriş çıkışları yasakladı. 14-17 Aralık tarihlerinde ise tüm mezarlar açılarak, cenazelerin bilinmeyen bir yere götürüldüğü ortaya çıktı. 2013 Ağustos ayında kurulan mezarlık içerisinde inşa edilen cami ve akademi binası da yine yıktırıldı. İş makineleri ile yıktırılan mezarlıkların mezar taşları dahi kamyonlara yüklenerek bilinmeyen bir yere götürüldü. 

 

SADECE 30 CENAZE ALINABİLDİ

 

Cenazelerin nereye götürüldüğü konusunda 15 gün boyunca kimseye bilgi verilmezken, 2 Ocak 2018 tarihinde Bitlis Valiliği açıklama yaparak, cenazelerin kimlik tespiti gerekçesiyle İstanbul Adli Tıp Kurumu’na (ATK) götürüldüğünü açıkladı. Bir süre sonra da cenazelerin, ATK'de bir süre bekletildikten sonra İstanbul’da bulunan Kilyos Mezarlığı'ndaki kaldırımının altına defnedildikleri ortaya çıktı. Bunun üzerine çok sayıda aile kan örnekleri vermek için İstanbul’a gitti. Kimi aileler defalarca kez İstanbul’a giderek cenazelerini talep ettikten sonra cenazeleri verildi. Şuana kadar 30’a yakın cenaze ailelere teslim edilirken, 230 cenazenin akıbeti ise bilinmiyor. 

 

8 YILDAN SONRA İLK KEZ GÖRÜNTÜLENDİ

 

Kürtlerin belleğinde acı bir iz bırakan Garzan Mezarlığı ve bölgeye 17 Aralık 2017 tarihinden beri uygulanan giriş-çıkış yasağı bugün halen devam ediyor. O tarihten beri ilk kez Mezopotamya Ajansı (MA) bölge giderek, hem köyleri hem de mezarlığın durumunu görüntüledi. Mezarlığın hemen yanında bir askeri gözetleme kulesi dikkat çekerken, mezarlara ait taşlar ise un ufak edilmiş. Mezarlıkların bulunduğu alan tamamen otlarla kaplanırken, yıkılan mezarların döküntüleri ise halen duruyor. Daha önce mezarlık içerisine yapılan akademi binası ve caminin kalıntıları bile ortada bırakılmamış. Mezar etrafına yapılan duvarların büyük bir bölümü ise tamamen yıkılmış durumda. Mezarlığa giren iş makinelerinin açtığı yol ve tahribat da görülüyor. Köylüler, mezarlığa yakın bir noktada bile araç ve insanların bulunmasının halen yasak olduğunu anlatıyor. 

 

GIDA KOTASI, YASAK, BASKI VE OPERASYONLAR 

 

Yine mezarlığın da içerisinde bulunduğu köylere ise insanlar halen kimlikle girebiliyor. İkametgahı orada bulunmayan kimsenin girişine izin verilmezken, 2023 yılında bir köylünün resmi nikahı olmayan eşi bile köye alınmamıştı. Yine bu süreç içerisinde köylülere birçok yasak da getirilirken, bunun en başında ise gıda kotası getirilmesi oldu. Ailenin nüfusa göre alması gereken gıda miktarının da askerler tarafından belirlendiği köylere ise sürekli operasyonlar yapıldı. 2018 ila 2024 yılları arasında yapılan ev baskını ve operasyonlarda yüzlerce köylü gözaltına alındı, çoğunluğu ise tutuklandı. Sadece 2023 yılında Garzan bölgesinde bulunan köylerden 400’ün üzerinde gözaltı yapıldı, çoğu ise halen tutuklu bulunuyor. 

 

KÖYLER 24 SAAT KAYIT ALTINDA

 

Şu an bu köylerin bulunduğu Geliyê Şêx Cûma’nın neredeyse tüm yaylaları ise tamamen yasaklı. Neredeyse tüm tepeler, dağlar hatta köylerin içerisine kadar bile askeri gözetleme kuleleri yapılırken, 24 saat boyunca köyler hem kulelerden hem de fotokapanlarla izleniyor. Mezarlığın içerisine yüksek gerilimli elektrik direklerinin dikilmiş olması da dikkat çeken bir diğer nokta. 

 

Ağır bir ambargo ve yasağın olduğu bölgede halk ise adeta kapana sıkıştırılmış durumda. Yurttaşlar, başlayan süreç ile birlikte bu yasakların kaldırılmasını bekliyor.

 

MA / Adnan Bilen