HABER MERKEZİ - 85 sivil toplum örgütü ve 22 uluslararası kuruluş BM İnsan Hakları Konseyi’ne mektup göndererek, Afganistan’daki hak ihlallerinin bağımsız bir hesap verebilirlik mekanizması kurularak ele alınmasını talep etti.
Uluslararası Af Örgütü, İşkence Karşıtı Dünya Koalisyonu (OMCT), İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün (HRW) de aralarında olduğu 22 uluslararası kuruluş, 85 sivil toplum örgütü Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi Üye ve Gözlemci Devletleri Daimi Temsilcileri’ne BM İnsan Hakları Konseyi’nin 60’ıncı oturumunda Afganistan’daki hak ihlallerine karşı bağımsız bir uluslararası hesap verebilirlik mekanizmasının acilen kurulması çağrısı yapıldı.
BAĞIMSIZ HESAP VEREBİLİRLİK MEKANİZMASI ÇAĞRISI
Uluslararası İnsan Hakları Hizmetleri (ISHR) resmi sitesinde yayınlanan mektupta, Afganistan’da özellikle 2021 yılından bu yana insan Afganistan’dan ve uluslararası kuruluşlardan İnsan Hakları Konseyi’ne uluslararası hukuk kapsamındaki suçlar, insan hakkı ihlalleri ve kötü muamelelerin araştırılması ve hesap verebilirlik mekanizmasının kurulması için pek çok kez çağrı yapıldığı hatırlatıldı.
Oluşturulacak hesap verebilirlik mekanizmasının Afganistan’daki kökleşmiş cezasızlıkla mücadelede temel bir araç olacağı vurgulanan mektupta, “Bu mekanizma; Afganistan’da mağdur ve hayatta kalan odaklı adalet ve hesap verebilirliğe giden yolları güçlendirebilir; ülke genelinde ciddi insan hakları ihlallerine, özellikle cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddete ilişkin kapsamlı soruşturmalar yapılmasını sağlayabilir ve insan hakları ihlallerinin tekrarının önlenmesine katkıda bulunarak ülkedeki şiddet ve cezasızlık döngülerini sona erdirebilir” denildi.
Oluşturulacak mekanizmanın Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Uluslararası Adalet Divanı ve üçüncü ülkelerin yürütülen ya da gelecekte yürütülebilecek girişimlerine katkı sağlayacağı vugulandı. Afganistan’da 47 yıldır süren silahlı çatışmalar nedeniyle iki neslin bu çatışma döngüleri arasında sıkışıp kaldığı vurgulandı.
MUHALEFETE YÖNELİK ŞİDDET
Mektupta, Taliban’ın son 4 yılda Afganistan’ın uluslararası yükümlülüklerini göz ardı ederek insan haklarına yönelik keyfi, yasa dışı ve kapsamlı kısıtlamalar getirmeye devam ettiği kaydedildi. Mektupta, “Taliban’a yönelik tüm kamuoyu eleştirileri ve muhalif sesler sert, keyfi cezalar ve şiddetli misillemelerle karşılanmaktadır” denilerek pek çok kesimin ayrımcılık, yasa dışı gözaltı, şantaj, işkence ve öldürülme gibi çok katmanlı dışlanmalara maruz kaldığı vurgulandı.
TALEPLER
Mektupta 8 Eylül-3 Ekim 2025 tarihleri arasında düzenlenecek BM İnsan Hakları Konseyi’nin 60’ıncı oturumunda bağımsız bir uluslararası hesap verebilirlik mekanizmasının acilen kurulması çağrısı yapılarak şu talepler sıralandı:
*Geçmişte ve şu anda işlenen uluslararası insancıl hukuk ve uluslararası insan hakları hukuku ihlalleri ile uluslararası hukuk kapsamındaki suçlara, kadınlara, kız çocuklarına ve LGBTQI+ bireylere karşı işlenen cinsiyete dayalı zulüm suçları da dâhil olmak üzere, ilişkin tüm iddiaları araştırmak;
*Uluslararası standartlara uygun şekilde, bu ihlallere dair delilleri toplamak, birleştirmek, muhafaza etmek ve analiz etmek; cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı suçlar da dâhil olmak üzere bu ihlallere dair dosyalar hazırlamak;
*Bu suçları işlediği iddia edilen kişileri tespit etmek ve hesap vermelerini sağlamak;
*Evrensel ve diğer yargı yetkileri dâhil olmak üzere ulusal mahkemelerde ve UCM ile UAD gibi uluslararası adli kurumlarda yürütülecek süreçlere destek olmak;
*Cezasızlığı sona erdirmeye, mağdurlar için adalete erişim, hakikatin ortaya çıkarılması ve tazminat yollarını sağlamaya yönelik öneriler sunmak;
*İHK’ye ve BM Güvenlik Konseyi ile BM Genel Kurulu gibi diğer BM organlarına önerilerde bulunmak;
*Afganistan’daki insan hakları durumuna dair BM Özel Raportörü ve diğer BM organlarıyla iş birliği yapmak ve bu çalışmaları tamamlamak.
Oturumda ayrıca, Afganistan’daki insan hakları durumuna ilişkin BM Özel Raportörünün görevinin yenilenmesi ve desteklenmesi vurgusu yapılarak uluslararası kurumlara destek çağrısı yapıldı.