COLEMÊRG - Gever'in önemli su kaynaklarından olan ve Zap Nehri'ni besleyen Rûbarêşîn ve Sergen dereleri HES projeleri tehdidiyle karşı karşıya. Rûbarêşîn için "ÇED olumlu" kararı verilirken, Sergen Deresi için proje HES projesi hazırlandı.
Colemêrg'in Gever (Yüksekova) ilçesinde bulunan ve bölgenin en zengin su kaynakları arasında yer alan Rubarêşîn ile Sergen dereleri, Hidroelektrik Santral (HES) projesi tehdit altına alındı. Rûbarêşîn üzerine yapılması planlanan Rûbarêşîn Hidroelektrik Santrali (HES) için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararı verildi. 9 köyün sınırlarındaki Sergen Deresi üzerinde ise HES projesi hayata geçirilecek.
DERE YATAĞINA BETON VE BORULAR
Gever'in Oramar bölgesinden Zap Nehri'ne akan Rûbarêşîn Deresi üzerinde Ceykan Enerji Üretim A.Ş. tarafından 45 MW kurulu gücünde HES kurulması planlanıyor. Toplam bedeli 325 milyon TL olan proje, kapsamında yalnızca baraj ve santral değil, aynı zamanda kırma-eleme-yıkama tesisi ile hazır beton santrali de kurulacak. Kırma, eleme, yıkama tesisinde yıllık 400 bin ton malzeme işlenmesi planlanıyor. Yoğun hafriyat, toz ve gürültü kirliliğine yol açarak, doğa tahribatına yol açacak proje kapsamında, Rûbarêşîn Deresi üzerinde temelden 57 metre yüksekliğinde silindirle sıkıştırılmış beton (SSB) beton dökülecek. HES'te toplanacak su, 5,60 metre çapında ve yaklaşık 265 metre uzunluğunda çelik kaplı tünele alınacak. Tünel bitiminde çap 5,10 metreye düşürülecek ve bir vana odası tesis edilecek. Su, buradan sonra 131,25 metre uzunluğunda ve 5,10 metre çapında cebri boru ile 995 metre kuyruk suyu kotunda bulunan santral binasına aktarılacak. Enerjisi alınan suyun daha sonra tekrar dere yatağına bırakılacağı belirtiliyor. Ancak bu süreçte dere yatağının büyük bölümü ise susuz kalacak. Yıllık 85,93 GWh enerji üretimi hedefleniyor.
SERGEN DERESİ'NDE DE HES KURULUYOR
Gever'in Şîtazin köyü içerisinde geçen Sergen Deresi üzerinde de SMS Yatırım şirketi tarafından Buhara Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali (HES) kuruluyor. Projenin maliyeti ise yaklaşık 144 milyon TL. Böylelikle Sergen Deresi üzerinde kurulacak santralin gücü 8,200 MWm-7,954 MWe olacak. Proje kapsamında yıllık proje kapsamında yıllık 20,315 GWh enerji üretimi öngörülüyor. Sergen'de kurulacak HES ile birlikte derenin sınırları içerisinden geçtiği Şîtazin, Kılavuz, Taşalan, Besitkê, Danida, Baştazin, Akar, Suratlı, Ayir ve Haciyan köyleri ekolojik bir tahribat ile birlikte su sorunu yaşayacak.
GEÇİM KAYNAKLARI YOK OLACAK
Rûbarêşîn ve Sergen dereleri, bölge halkı için içme suyu, tarım ve hayvancılığın temel kaynağı konumunda. Rûbarêşîn ve Sergen dereleri üzerine kurulacak HES'lerin suya erişim kısıtması bekleniyor. Suya erişimin kısıtlanacağı bölgede, hayvancılık ile uğraşan bölge sakinlerini olumsuz etkilenmesi bekleniyor. Rûbarêşîn ve Sergen derelerindeki HES projelerinin Gever'in su kaynaklarının azalmasına yol açması, bölgenin ekolojik dengesini geri dönülmez biçimde tahrip edeceği öngörülüyor.
MA / Zeynep Durgut