Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) li ser xeta siyaseta Rêya Sêyemîn xebatên xwe dike. Li ser banga HDP’ê di 18’ê Çile de civîna ewil a “têkoşîna hevpar” li dar xistibû û civîna duyemîn jî di 26’ê sibatê de li dar xist. Di civîna duyemîn de ku bi beşdariya 7 partiyên siyasî û rêxistinan hat lidarxistin, biryar hat girtin ku koordînasyonek bê avakirin. 

 

Hevseroka Giştî ya HDP’ê Pervîn Bûldan têkildarî xebatên wan ên tifaqê, şerê li Ûkraynayê û tecrîdkirina Rêberê PKK’ê Abdullah Ocalan ji ajansa me re axivî. 

 

Bûldan destnîşan kir ku koordinasyona wan nû ava kiriye wê cara ewil dê li dijî şer derkeve. Bûldan anî ziman ku derbarê hevdîtinên tifaqa dixwazin pêk bînin de dê di meha nîsanê de an jî meha gulanê de deklarasyonek ji raya giştî re eşkere bikin. 

 

 

Xebata we ya Tifaqa Demokrasiyê di rojeva siyaset û raya giştî de ye. We ragihand ku di çarçoveya vê tifaqê de koordînasyonek hatiye avakirin. Vê koordînasyonê çi kar danî pêşiya xwe, wê çi bike? 

 

Me bi hev re dît ku civîna yekem a bi hevkariya têkoşînê pêk hat sînerjiyek girîng afirand. Yên ku nivîsandibûn û xêz kiribûn jî hebûn ku ev hevdîtin bi taybetî ji bo hêzên demokratîk ên Tirkiyeyê girîng e. Me civîna duyemîn ji bo zêdetir berfirehkirina hevsengiya çêkirî û belavkirina wê li civaka Tirkiyê pêk anî û me gihîşt armanca xwe. Di civîna duyemîn de jî koordînasyon hat avakirin. Koordînasyon dê ji nûnerê 7 partî û rêxistinan pêk were. Koordînasyon wê dem bi dem bicive û bernameyan çêbike. Nûnerên di koordînasyonê de cih digirin dê bi van pêkhateyên xwe re parve bikin.

 

 

 

Rojeva ku li ber koordînasyonê hatiye danîn di serî de ew e ku li dijî şeran, bi taybetî jî şerê Ûkraynayê bangên aştiyê bên kirin. Di nava çend rojan de em ê dest bi xebata xwe ya yekem bi metnek bikin ku em li dijî vî şerî ne, ango em li dijî hemû şeran in, bi îmzeya hevpar nîşan bidin ku aştî çiqasî girîng e. Em ê helwesta xwe, bi taybetî jî bi nivîs û xebateke hevpar, li dijî pêlên ku ji nêz ve bi civaka Tirkiyeyê re têkildar in û xizaniya kûr a bi enflasyonê re diqewime, bi raya giştî re parve bikin. Di 8'ê Adarê, Newrozê de û pişt re jî di 1'ê Gulanê de em ê di van hemû çalakiyan de bi wêneyên hevpar deng û peyamên xwe bidin. Piştî meha adarê, an jî beriya 1’ê Gulanê, em plan dikin ku bi destpêkirinê re tifaqê ji civaka Tirkiyeyê re ragihînin. Ji niha û pê de wê xebateke sîstematîk a ku têkoşîneke hevpar bê kirin û bê kirin. 

 

Hat zanîn ku hûn ji bo partî û rêxistinên nû tevlî tifaqê bibin hewl didin. Ji bo beşdariyên nû dê rêyek çawa were şopandin? 

 

Me ev yek nirxand. Gelek beşên ku niha di bendewariyê de ne û dixwazin di vê tifaqê de cih bigirin hene. Koordînasyona hat avakirin dê vê yekê jî diyar bike. Ew ê bi kîjan sazî, rêxistin, rêxistinên pîşeyî yan partiyên siyasî re amadekariyên hevdîtinan bikin. Di civîna bê de jî wê were nirxandin. Bi komîsyonên ku bên avakirin, ev muzakere wê wek goşt û hestî bibin yek. Pişt re jî wê hewldan berdewam bin ku ew bi awayekî bikevin nava vê tifaqê. Me ji destpêkê ve got ku divê tifaqek bi beşekî pir mezintir û berfirehtir bê avakirin, ne tenê aliyên ku niha li hev civiyan e. Divê ev tifaq mezin bibe, gelek sazî û rêxistin hene ku dixwazin tevlî vê tifaqê bibin. Ji me re jî daxwaz tên şandin. Em plan dikin ku beriya Newrozê bi partiyên Kurdistanî re jî bicivin û ji bo nirxandina qonaxa tifaqa xwe bi wan re civînekê li dar bixin. Me di sala 2019’an de bi partiyên Kurdistanî re tifaqeke stratejîk çêkir, lê di vê derbarê de pêwîstî bi îmajeke hevbeş heye. Ev jî dê were amadekirin.

 

 Koordînasyon dê beşdarên nû diyar bike?

 

Koordînasyon ji bo beşdariya partiyên nû di nava tifaqê de wê amadekariyê bike û ev jî bi biryareke hevpar bi civînên hevpar ên ku em ê li dar bixin, pêk werin.

 

Hûn polîtîkaya Rêya Sêyem a ji bo demokrasiya Tirkiyeyê radigihînin. Girîngiya Rêya Sêyemîn ji bo Tirkiyeyê çi ye, ji bo vê çi pêwîst e? 

 

 

 

Pêdiviya Tirkiyeyê bi rêxistinek demokratîk û helwesteke hevpar a hêzên demokratîk a li qadan heye. Di hevkariya têkoşînê de tu astengî tune. Lê belê li şûna ku ew tenê bi têkoşînek hevpar re were sînordar kirin, pêwîste ku dema wext û cihê were vê yekê bi hevkariyên cuda re were mezinkirin û bicihkirin. Li pêşiya me hilbijartinek heye. Hilbijartina pêşwext nebe jî, em piştî salekê bi hilbijartinê re rûbirû dimînin. Em di wê baweriyê de ne ku girîng e kesên mezlûm, marjînal, mexdûr, bindest û berxwedêr di vê rêya sêyemîn de cih bigirin. Bi taybetî jî em dixwazin bi xeta Rêya Sêyem bikevin hilbijartinê. Hilbijartina parlamentoyê ji hilbijartina serokomariyê girîngtir e. Ji bo ku qanûn û pêşnûme di Meclisê de derbas bibin, em difikirin ku hêz û giraniya HDP'ê girîng e. Di vê wateyê de em dizanin ku bi berfirehkirina Rêya Sêyemîn û ku pê bikevin parlamentoyê, ji bo AKP têk biçe dê HDP bi xurtî têkeve Meclisê û rolek aktîf bigire ser milê xwe. Ji ber vê yekê em xebatên xwe bi giranî li ser ‘Em ê çawa di hilbijartinên parlementoyê de bi hêztir bi ser bikevin?’ dikin. Em çawa dikarin beşên cuda bînin parlementoyeke bihêztir? Divê were zanîn ku hebûna HDP’ê ya li Meclisê bi tifaq û hêzên demokratîk re bê zanîn.

 

 Du roj piştî hevdîtina we, 6 partiyên muxalefetê metna “Pergala Parlamentoyê ya Bihêz” eşkere kirin û serokên wan îmze kirin. We nivîs xwend, we çawa nirxand? 

 

Me berê ji bilî Partiya ÎYÎ bi partiyên din ên ku peymana lihevkirinê îmze kiribûn re hevdîtin kiribûn. Di van hevdîtinan de me bi aliyan re parve kir ku pêwîstiya Tirkiyeyê bi pêvajoyeke veguhertinê heye û di vê dewra derbasbûnê de çi bike. Li gorî min daxuyaniya 6 partiyên siyasî îro bi giştî erênî ye. Serxwebûna dadweriyê, tayînkirina qeyûman, wekheviya îmkanên jin û mêr girîng in û em jî van mijaran diparêzin. Ji bo demokratîkbûna Tirkiyeyê girîng e ku her aliyek di rewşên wiha de lihevkirin û daxuyaniyên xwe ragihîne. Her wiha peymaneke me ya lihevkirinê heye. Me got ku metna me ya peymanê ji muzakere û diyalogê re vekirî ye. Dibe ku dema wextê wan hat ew jî bixwazin bi me re hevdîtinê bikin. Her du metnên mutabakatê dikarin bibin hevpar. Ji bo van tiştan hêj zû ye ku biaxivim. 

 

Heke ji 6 partiyên muxalefetê daxwaza hevdîtinê li ser metna mutabakatê yan jî hilbijartina Serokkomariyê were kirin, hûn ê helwesteke çawa nîşan bidin?

 

 

 

Em vê bêjin teqez wê muzakereyek bi tevahî vekirî û zelal bê kirin. Em ne partiyek in ku li ser her tiştî û li ser her mijarê li pişt deriyên girtî danûstandinan bikin. Em ji raya giştî re çi bêjin, em her tim vekirî dibêjin. Bêguman em bi tu kesî re li ser mijarên ku bingeha me naxwaze an red dike, danûstandinan nakin. Heke ji bo piştgirîkirina lihevkirinek bi vî rengî an jî ji bo nîqaşkirina lihevkirinê randevûyek ji me were xwestin, em ê bi raya giştî re parve bikin û bi eşkere û zelal tevbigerin.

 

 

* Şerê Rûsya û Ûkraynayê di rojeva cîhanê de ye, wek HDP’ê biryara we ya yekemîn a şerê Rûsya û Ûkraynayê “şerê hegemonyayê” bû. Tespîta Rêberê PKK'ê Abdullah Ocalan jî ya derbarê "Şerê Cîhanê yê Sêyemîn" de heye. Di hevdîtinên ku we li Girava Îmraliyê kirin de derbarê Şerê Cîhanê yê Sêyemîn de çi hate nîqaşkirin? 

 

Rûsyayê bi tena serê xwe dest bi şerê li dijî Ûkraynayê nekir. A rast operasyona Rûsyayê ya li dijî Ûkraynayê wekî hewldanek dagirkirinê ye. NATO li pişt wê ye. Rastiyeke NATO'yê heye ku pêvajoyeke ku gelê sivîl ên li Ûkraynayê dijîn, bi mîlyonan mirov di vî şerî de mexdûr bûn, jiyana xwe ji dest dan û xaka xwe terikandin heye. Li Rûsyayê, bi taybetî bi vê hewldana dagirkeriyê re, desthilatdariya Putin heye ku li ber hemû cîhanê serî radike û li gorî xwe dimeşe. Weke HDP'ê me her tim anî ziman ku em li her derê cîhanê li dijî hemû şeran in, em di wê baweriyê de ne ku hemû pirsgirêk bi diyalog û muzakereyê çareser dibin û niha jî di heman xalê de ne. 

 

Birêz Ocalan di hemû hevdîtinan de hemû şerên li cîhanê weke şerê hegemonya û şerê hêzan nirxand. Îro careke din em dikarin bibêjin ku gotinên birêz Ocalan hatine piştrastkirin. 

 

 Li Rojhilata Navîn û cîhanê rewşa şer didome û tecrîda li ser Rêberê PKK’ê Ocalan tê meşandin kûrtir dibe. Salek e tu xeber jê tune ye. Li Girava Îmraliyê çi hiqûq tê sepandin?

 

Meriv nikare bêje ku tecrîd bêyî agahiya hêzên navneteweyî tê sepandin. Para her welatekî di vê tecrîdê heye. Di vê yekê de bi taybetî para welatên Ewropayê heye. Em di xebatên xwe yên dîplomatîk de, di hevdîtinên xwe yên bi Parlamentoya Ewropayê (PE) re, tecrîda li Îmraliyê tînin ziman. Em diyar dikin ku divê tecrîd weke pirsgirêka mafên mirovan bê dîtin û divê were çareserkirin. Carinan jî dibêjin, ‘Pozîsyona wî diyar e, rewşa wî diyar e, em nikarin di hawîrdoreke ku rastgir pir in de vê yekê biparêzin’. Lê em dibêjin ku divê ev mijar weke pirsgirêka mafê mirovan bê dîtin. Em dixwazin Tirkiye qanûnên xwe bi cih bîne. Ev qanûn ne tenê ji bo Îmraliyê derbas dibin. Qanûnek taybet ji bo Girava Îmraliyê hatiye derxistin û tê sepandin.

 

Ez dizanim ku birêz Ocalan hem şerê Ûkraynayê hem jî li Kurdistanê û Rojhilata Navîn û cîhanê îro ji nêz ve dişopîne. Di hevdîtinên ku me bi birêz Ocalan re dema em di Heyeta Îmraliyê de bûn de hemû mijarên ku me nedizanîn, nedîtin û nexwendin de, analîz kirin, nêrînên xwe anîn ziman û li ser nirxandinan kirin. Ez dikarim bibêjim ku ew niha geşedanan ji nêz ve dişopîne. Lê ji ber ku hevdîtin bi wî re nayê kirin, destûr nayê dayîn ne parêzer, ne malbat û ne jî komîteyek siyasî biçe cem wî. Ji ber ku ku hevdîtin pêk nayê em nikarin nirxandinên wî hîn bibin. Sînorek tecrîdê jî heye. Divê êdî ev tecrîd nedome û êdî divê Tirkiye di vî warî de qanûnên xwe bi cih bîne. Her roja ku derbas dibe ji bo Tirkiyeyê windahiyeke mezin e û di vê wateyê de divê tecrîd tavilê bi dawî bibe.

 

Jin ji bo 8’ê Adarê Roja Jinan a Cîhanê xwe amade dikin. Wê 8'ê Adara îsal ku ji salên din cudatir bike çi ye. HDP pêşwaziyek çawa li 8’ê Adarê dike?

 

 

 

Em ê 8'ê Adarê di bin siya şer de pêşwazî bikin. Ne tenê di şerê Ûkraynayê de, di şerên berê de jî herî zêde jin û zarok zirar dîtin. Herî zêde jin di mijara şer de hesas in. Ji ber ku di şeran de herî zêde jin bi zext, îstîsmarê re rûbirû dimînin û keda wan tê paşguhkirin. Em ê 8’ê Adarê li gelek cihan pîroz bikin, em ê bi rojeva 8’ê Adarê li Meclisê komcivînek pêk bînin. Gotina ku em ê di hemû mitîngên ku em ê di 8'ê Adarê de li dar bixin dê "Ji şer re na, aştî niha" be. Şer ji bo jinan mijareke jiyanî ye. Bi taybetî jinên Tirkiyeyê baş dizanin şer çi ye. Ew baş dizanin ku şer tê çi wateyê. Di 8'ê Adarê de em jin hemû bên cem hev û peyama hevpar bidin, divê em daxwaza xwe ya aştiyê bilind bikin û biqîrin em li dijî şer in. Nexwê şer ewilî li jin û zarokan dide û tesîrê li ser wan dike. Bi helwest û têkoşîna hevpar a jinan pêşî li vê yekê were girtin. 

 

MA / Bêrîvan Altan