RIHA - Rêveberê Pargînê ya di bin banê Komîteya Çand û Hunerê ya Rêveberiya Xweser de xebatên çandê dike, Îbrahîm Feqe diyar kir ku ew bi xebatên Pargînê dixwazin kevneşopî, çand û dîroka civakê ya komînal lêkolîn bikin, biparêzin û derbasî nifşên nû bikin.   

 

Ji 19’ê Tîrmeha 2012’an ku Şoreşa Rojava û Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê dest pê kir ve li herêmê, xebatên jinûve avakirinê hatin destpêkirin. Li Bakur û Rojhilatê Suriyeyê Rêveberiya Xweser hat avakirin û li ser fikra Netewa Demokratîk a Rêberê PKK'ê Abdullah Ocalan ku li dijî pergala netewdewletê ya kapîtalîzmê,  pêşniyara jiyaneke nû û wekhev kiribû û yek hat afirandin. Tevî êrişên Tirkiyeyê jî xebatên jinûve avakirinê, ranewestiyan û roj bi roj gavên mezintir hatin avetin. Yek ji van jî xebatên çand, hûner û lêkolînkirina dîrokê ne. Ji bo lêkolînkirina çand, ziman û kevneşopiya gelên li herêmê dijîn, di bin banê Komîteya Çand û Hunerê ya Rêveberiya Xweser de li gundekî Dêrikê, Pargîn hate avakirin.

 

Pargîn, li dijî pergala kapîtalîzmê ya dixwazê çand, kevneşopî û dîroka gelan tune bike, weke parastin çandê û vê çandê derbaskirina nîfşên nû ava bû. Pargîn, piştî ku hat avakirin di 3 salan de li ser kevneşopî, dîrok û çanda gelan, gelek xebat û lêkolîn kirin. Xebatên di Pargînê de hatine pêşxistin bi klîb û dîmenan ji bi raya giştî re tên parvekirin. Yek ji rêveberê Pargînê Îbrahîm Feqe derbarê xebatên Pargînê de ji ajansa me re axivî. 

 

PARASTINA KEVNEŞOPIYÊ: PARGÎN

 

Îbrahîm Feqe, anî ziman ku piştî Şoreşa Rojava wan ji bo parastina ziman, kevneşopî û çanda herême dest bi xebatan kirinê û navê Pargînê jî ser vê yekê diyar kirine. Feqe, pêvajoya avakirin û girîngiya Pargînê wiha axivî: "Di çanda koçeran de kon hene, ji çala derdora konê tê kolandinê re jî Pargîn tê gotin. Pargîn konê ji ava baranê diparêzê û me jî ji ber wê, navê saziyê kir Pargîn. Weke navê xwe, armanca avakirina Pargînê, parastina çandê û nehiştina windabûna vê çandê ye. Civaka kurd bi qirkirina çandî re rû bi rû maye. Ne tenê kurd, çandên li Rojhilata Navîn ji ber şer û pêvçûnan, rastî gelek texribatan hatine. Ji ber wê jî pêwîstî ji saziyeke bi vî rengî hebû. Piştî Şoreşa Rojavayê destkeftî û derfet çêbûn. Ji bo çand û kevneşopiya me bê naskirin û derbasî nifşên nû bibe di sala 2020'an de me ji bo parastina kevneşopî û dîrokê xwe bi navê Pargînê saziyek ava kir. Ne tenê ji bo kurdan ji bo gelên li vir dijîn jî me ev sazî vekir. Me saziya xwe li gundekî Derikê ku hatibû jibîrkirin, di xaniyekî bi ax de vekir. Ji ber ku germahiya gundan ji ya bajaran baştir e. Zarokên li wî gundî hatin saziyê perwerdehî dîtin û dest bi kar kirin. Bi derfêtên kem û heviyên mezin me dest bi kar kir. 3 sal in em xebatan didomînin. Di demên pêş de hewldanên me hene ku em şaxên Pargînê li herêmên din jî vêbikin. 12 xebatkarên me hene. Hinek bi kamera, hinek bi cil û berg û produksiyon û belgekirinê ve mijûl dibin."

 

'JI BO PARASTINA KEVNEŞOPIYA HEMÛ GELAN' 

 

Di berdewama axaftina xwe de Feqe bi lêv kir ku parastina çand, kevnaşopî û ziman ji bo gelan pir girîng e û wiha dirêjî da axaftina xwe: "Yanî pêwîste em fêrî kevneşopiya xwe bibin. Koka me li wir e. Kurd bi kelepora xwe dewlemend in. Ji ber vê yekê heke em dîrok û çand xwe nas nekin, em ê weke civakên têkçûyî bibin. Civaka ku dîroka xwe nasneke, rojane dijî, pêşaroja wan nabe. Heke em di hûner û berhemên ku ava dikin de xwe nespêrin koka xwe, em ê wek çandî bişibin civakên din. Ji ber wê yekê divê em çanda xwe biparêzin. Wekî ku çanda xwe diparêzin, heman demê de em çand û kevneşopiya gelên derdora xwe yên weke ereb û suryanan jî diparêzin."

 

'DI 3 SALAN DE XEBAT BI PÊŞ XISTIN'

 

Feqe diyar kir ku ji bo nasîn û belgekirina kevnaşopiyê xwe, di 3 salan de gelek xebat bi pêş xistinê û axaftina xwe wiha domand: "Gelek kesan texmîn dikir ku em kurd ji çandeke serkeftî nehatine û di paş de mane. Lê piştî lêkolînên ku me kirine, bi mirovên temên mezin re dan û stendina çîrokan kir, me dît ku civaka me şewaza jiyanê afirandinye, amûrên pê dijîn û hûner afirandine. Yanî me dît civaka me pêşengiya civakên derdora xwe kiriye. Me texmîn nedikir tiştekî wisa heye. Piştî ku me saziya Pargîn ava kir, me şahidiya vê yekê kir. Gumanên me yên ku civaka me ne xwedî çandeke serkêftî ye jî, şikestin. Ji ber wê em dibêjin bi hemû nirxên xwe ve çavkaniya avakirina mirovahiyê dîsa li ser vê axa me ye. Ev yek di encama xebatên me yên Pargînê de derketin holê." 

 

'BI BERHEMÊN NÛ XWE BISPÊRIN CIVAKA KOMÎN'

 

Bi domdarî Feqe destnîşan kir ku ew li dijî pergala kapîtalîzma ku dixwazê gel ji çand û dîroka xwe qût bike, ew ê vê kevneşopiyê diparêzin û derbasî nifşên nû bikin. Feqe axaftina xwe wiha domand: "Sîstema modernîteya kapîtalîst dixwazê kesên takakesî ava bike, ev çeka destê wan e û li dijî me bikartînin. Çanda me li ser kombûnê ava bû ye. Çand bi tenê ne çand e. Çand bi kombûna mirovan ava dibe. Weke mînak em dibêjin dengbêjî, dema yek dengbêjiyê distrê sed kes li derdora we/î kom dibin. Çîrokbêjî û her wiha gelek mînakên bi vî rengî hene. Ev civak civakên komîn in. Pergala kapîtalîzmê li dijî van civakên komîn, nikare bi ser bikevê. Hewl dide bi birdoziya lîberalîzmê kesên takekes derxîne pêş. Lê nikare bi ser bikeve. Li dijî vê pergalê em jî dê di nava civaka xwe de bi destar, çîrokbej û dengbêjiyê, di konê civakê xwe de, bi berhemên nû xwe dispêrin wê civaka xwe ya komîn. Ji ber wê yekê em rê nedin vê pergala li dijî civakên komîn."

 

'PROJEYÊN DEMÊN PÊŞ'

 

Feqe da zanîn ku di demên pêş de ser kevneşopiyê, di nava projeyên wan de tevî rêzefilm, hin projeyên din jî hene û wiha pê de çû: "Pargîn weke saziya lêkolîn û belge kirinê ye. Bi rêya dîtbariyê em dixwazin xwe bigihînin gelek kesan. Gelek berhemên weke stranan di nava kurdan de belav bûnê lê şîroveya wan a civakî, bawerî, felsefî û jinê nehatiyê kirin, bêşîrovê mane. Di Pargînê de hewldana me ew in ku em van stranên efsaneyî bikin mijara nîqaşê. Di heman deme de ji bo ku em çand û kevneşopiya xwe derbasî nifşên nû bikin, divê em sentezekê bidin avakirin ku zarok kevneşopiya xwe nas bikin. Derbarê mijarê de hewldanên me hene. Ji bilî vê yekê projeya me ya Derwêşê Evdî heye ku em bikin mijara rezêfilmê. Ji ber ku ev jî di kevneşopiya me de navekî mezin e. Kevneşopiya hemû gelên li herême ên weke ereb, suryan, tirkmen û çerkes û her wiha xebatên me hene. Berhema dawî Mendel jî li ser kevneşopiya ereban bû. Di nav projeyên me yên salê de 8 xelekên li ser çanda ereb û suryanan jî hene ku em ê çêbikin. Di heman demê de ji bo 3 stranên wan ên keleporî em ê klîban çêkin. Projeyeke me jî heye ku di nava sala were de di nava xwezayê de, em bi hemû gelan re festîvaleke çandî û keleporî çêbikin. Di heman deme de em dixwazin di sala bê de li herêma ereban jî şaxên Pargînê vebikin."

 

'TIŞTA JI DEST ÇÛYE LI XWE VEGERÎNIN...'

 

Feqe bi lêv kir ku xebatên wan bandoreke erenî li ser civakê kirine û axaftina xwe wiha bi dawî kir: "Civaka me bawer nedikir ku hêzek wiha di nava wê de pêyda bibe û dikarê tişta ji dest çûye li xwe vegerîne. Heke ji bo bernameyek an jî çalakiyekê pêdiviya me bi 200 kesan çêbû me dît ku 500 kes beşdar bûne. Ji ber ku gel nirxên xwe di van xebatan de dibînin, eleqedar dibin. Ji ber wê jî mirov dikare bêje bandoreke mezin li civakê jî dike. Di navbera berhemên Pargîn û civakê de germahiyek heye. Heviya me ew e ku li bakurê Kurdistanê kesên bi van karan re mijûl dibin re, em karibin bikevin tekiliye û bi hev re xizmeta civaka xwe bikin." 

 

MA / Mahmût Altintaş