Êrîşên Heyet Tehrîr El Şam (HTŞ) yên di 27’ê Mijdarê de li Helebê li Sûriyeyê dest pê kiribûn, di encamê de rejîma Baas a 61 salî hate rûxandin. Li gel êrîşan Tirkiye û SMO jî êrîşî herêmên di bin kontrola Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê de kirin. Pisporê Rojhilata Navîn Bereket Kar hilweşandina rejîmê û rewşa nû ya ku derketiye holê nirxand û diyar kir ku kurd di nexşeya nû ya Sûriyeyê de cih bigirin.

 

Kar bibîrxist ku HTŞ dewama El Qaîdeyê ye û rewşa ku niha li Sûriyeyê derketiye holê di encama hevkirinên navneteweyî de pêk hatiye. Kar balkişand ser rola Îsraîlê û da zanîn ku plana Îsraîlê ya ji 3 beşan pêk tê heye. Plana yekemîn têkildarî Filistinê bû, ya duyemîn têkildarî Lûbnanê bû û plana sêyemîn jî Sûriye ye. Kar diyar kir ku Îsraîlê 55 rojan êrîşî Lûbnanê kir, di encama van êrîşan de nekaribû Hîzbûllahê belav bike, nekaribû başûrê Lûbnanê dagir bike û li ser daxwaza DYA’yê neçar maye agirbest îlan bike û Netenyahû ji bo ser vê bigire plana li Sûriyeyê xistiye dewreyê. 

 

PEYMANA ÎBRAHÎM DIXIN MERIYETÊ

 

Kar da zanîn ku di geşedanên Sûriyeyê de rola Tirkiyeyê jî heye û lê rola esasî ya DYA û Îsraîlê ye. Kar got ku DYA û Îsraîl dixwazin Peymana Îbrahîm bixin meriyetê û wiha axivî: “Lê divê were zanîn ku planên hem Îsraîl û hem jî DYA yên ji bo herêmê ne tenê li ser Sûriyeyê ne. Ev proje di eslê xwe de hewldana pêkanîna Peymana Îbrahîm e ku tevahiya erdnîgariya Rojhilata Navîn digire nava xwe.”

 

TIRKIYE DIXWAZE ÇETEYAN REWA BIKE

 

Bereket Kar got ku çapemeniya tirk û siyasetmedarên AKP’î dixwazin wisa bidin fêmkirin ku ji ber ku Esad bi Tirkiyeyê re li hev nekiriye têk çûye û wiha axivî: “Tu eleqeya vê bi rastiyê re nîne. Ji ber ku plan pir mezintir e, planek berê hatiye amadekirin. Ev plana ku Tirkiyê bi mebesta rizgarkirina xwe û meşrûkirina hêzên Artêşa Niştimanî ya Sûriyê ku niha piştgiriya wê dike, daye pêş. Tirkiyê beriya niha beşeke mezin ji Sûriyê dagir kiribû. Ji redkirina vê yekê ji aliyê Esed ve rewatir tiştek nîne. Ev dereweke mezin e. Ev formulesyona meşrûkirina hêzên ku Tirkiye destekê dide wan e.”

 

ARMANCÊN TIRKIYEYÊ

 

Bereket Kar da zanîn ku armanca Tirkiyeyê ew e ku hêzên girêdayî xwe bike hevparê hikûmeta ku were avakirin, penaberan paşve bişîne Sûriyeyê û Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê ji holê were rakirin. Kar balkişand ser plana ku Tirkiye dixwaze li ser sînorê Rojava herêmeke tampon a 40 kîlometre ava bike û wiha got: “Yanî ev hêz xwedî rol û mîsyoneke dualî bûn. Yekem ev hêz ber bi rojhilatê Sûriyê ve biçûya, ya duyemîn jî li Sûriyê desthilatdariya hevpar bikira. Beriya bûyerên Sûriyê Wezîrê Parastina Neteweyî Yaşar Guler di daxuyaniya xwe de gotibû, "Di meha Kanûnê de dê tiştên baş çêbibin." Erdogan her wiha got, em ê niha derdoran bikin yek. Bi gotineke din, armanc ji holê rakirina desthilatdariya Tel Rifat û çêkirina korîdoreke ku herêma heta Kobanî û Qamişlo digre nava xwe ye.”

 

TIRKIYE DESKEFTIYÊN KURDAN NAXWAZE

 

Kar anî ziman ku di denklema nû de Tirkiye dixwaze rêveberiya Rojava ji holê rake û got, “Weke ku tê zanîn ewil êrîşî Tel Rifatê kirin û niha jî li Minbicê pevçûn didomin. Piştre jî daxuyaniyên cidî didin ku ew ê ber bi rojhilatê Firatê ve biçin. Tirkiye teqez naxwaze kurd li wir tiştekî bi dest bixin û ji ber vê yekê jî êrîşî rêxistinên cîhadî yên li wir dike. Piraniya kesên ku van êrîşan pêk tînin çeteyên ku ji aliyê Tirkiyeyê ve tên rêvebirin û destekkirin in.”

 

‘KURD DÊ NEXŞEYA NÛ DE CIH BIGIRIN’

 

Bereket Kar diyar kir ku kurd  dê di nexşeya nû de cih bigirin û wiha got: “Lê di dawiyê de pir eşkere ye ku di nexşeya nû ya Sûriyeya îroyîn de cihê kurdan dê hebe. Kurd niha di nava hevkêşeyê de ne, ez jî wisa difikirim ku kurd di nava tifaqeke hikûmeta navendî ya ku were avakirin de jî cih bigirin. Berê li Cenevreyê nehatibûn qebûlkirin. Di vê pêvajoya nû de, ger Rêveberiya Xweser a ku ji sedî 35’ê axa Sûriyê di destê wê de ye, li vir neyê temsîlkirin, dibe ku bibe sedema şerekî pir giran û nû.”

 

ÇIMA REJÎM EVQAS ZÛ HILWEŞIYA?

 

Kar da zanîn ku ji ber rewşa siyasî, aborî û geşedanên mezhebî rejîma Sûriyeyê di demeke evqas kurt de hilweşiya û got, “Dînamîkên civakî yên cuda yên gelên Sûriyeyê ku ji niha ve hêviya wan bi sîstemê nemabû, baweriya wan bi rêveberiya Sûriyeyê nemabû. Birçîbûn, ewlekarî, xizanî, gendelî, her tiştê we dixwest hebû. 5-6 salin ceyran jî nedidîtin. Gelê Sûriyeyê beriya niha bi 12 salan ev têkoşîn da meşandin û berdêlên giran dan. Xwe ji vê yekê dûr girtin. Ew bi tirsek mezin û bi hestek ji du xerabiyên piçûktir nêzîkî wê bûn. Ji ber vê yekê Heleb pir bi hêsanî hate girtin. Piştre Hama û piştre Humsê hatin. Yanî pêvajo pir bi lez pêş ket.”

 

NAKOKIYÊN ÇETEYAN

 

Kar anî ziman ku divê kes baweriya xwe bi hêza nû ku li Sûriyeyê serwer bûye neyne, di bin banê SMO de nêzî 100 hêzên çekdar hene, nakokiyên wan hene û wiha got: “Ji sedî 70’ê van çeteyan hêzên bi zîhniyeta HTŞ’ê re pev diçin. Yanî hêzên ku dema derfet çêbibe dê tola xwe ji hev hilînin. Di bin sîwana HTŞ de 13 rêxistinên cuda hene. Ev ûygûr, çeçen, ozbek, tacîk, yanî civakên ne suriyeyî ne. Niha ew ê çawa di vê civaka Sûriyê ya pirneteweyî û pirbawerî de bi cih bibin? Pirsgirêka Sûriyê û şerê li Sûriyê ne tenê Sûriyê eleqedar dike; Wê li Lubnan, Urdun, Iraq, Tirkiye û Misrê belav bibe. Ev yek jî wê bandoreke neyînî li ser doza Filistînê bike.”

 

POZÎSYONA RÛSYA Û ÎRANÊ

 

Kar got ku bi têkçûna rejîma Sûriyeyê ve Îran û Rûsyayê pozîsyona xwe ya Rojhilata Navîn winda kirine û wiha axivî: “Bi rûxandina rejîma Sûriyê re, êdî derfeta Rûsyayê nemaye ku rola xwe ya berê bilîze. Yekane deriyê Rûsyayê ji bo Rojhilata Navîn û Rojhilata Navîn Sûriye bû. Ji bo parastina baregehên ku ava kirine wê bi hêzên nû re tifaqan bike. Îran jî xwedî eksena berxwedanê ye ku li seranserê herêmê ava kiriye, ji Hûsiyên li Yemenê, HTŞ li Iraqê, Hizbullah li Lubnanê û Zeynebî, Heyderî û Fatimiyan li Sûriyê. Dema ku di vê çerçoveyê de kêmbûn çêbibe, ew ê bibin hedefa DYA û Îsraîlê. Yekane rêya Îranê ji vê yekê ew e ku hêza nû ji nû ve li vê xetê ava bike. Îranê ev yek li Sûriyê winda kir. Êdî derfeta hebûna xwe li Sûriyê bidomînin nemaye.”

 

MA / Esra Solîn Dal