Tevî ku di sala 2014'an de biryara Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê (DMME) der heqê Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan de bi cih nehat û 26 sal in li Girtîgeha Bi Ewlekariya Bilind a Tîpa F a Îmraliyê di nava şert û mercên tecrîdê de tê ragirtin, 'mafê hêviyê' bi cih nayê anîn. Par Komîsyona Wezîran a Konseya Ewropayê (KE) ev mijar anî rojevê û ji bo heta Îlona 2025'an di mijara 'mafê hêviyê' de plansaziyan bike, dem dabû Tirkiyeyê.

 

Dema ku hevdîtinên li ser çareseriya pirsgirêka Kurd dewam dikin, Serokê Giştî yê MHP'ê Devlet Bahçelî jî di civîna koma partiya xwe ya 22'ê Cotmeha 2024'an de li ser 'mafê hêviyê' daxuyanî da. Lê belê di nava 10 mehên dawî de, ku hem biryarên AKP'ê hatin nîqaşkirin, hem jî li ser çareseriya pirsgirêka Kurd hat axaftin, gavek bi tenê jî di çarçoveya 'mafê hêviyê' de nehat avêtin.

 

Dema ku Konseya Ewropayê ji bo bicihanîna mafê hêviyê dabû Tirkiyeyê di meha Îlonê de bi dawî bibe, Komeleya Hiqûqnasan a ji bo Azadiyê (OHD) têkildarî mafê hêviyê xebatên xwe zêde kir. OHD'ê biryar daye ku li hemû şaxên xwe panelan organîze bike, bi "Bultena Mafê Hêviyê" jî hedef dike ku bi rêya medyaya farazî hişyariya gel  bike. Her wiha, OHD armanc dike ku di mijara "mafê hêviyê" de bi hevkariya rêxistinên sivîl mijarê vebêje.

 

Rêveberê Navenda Giştî yê OHD'ê parêzer Mehmet Oner li ser 'mafê hêviyê' û axivî. 

 

'DIBE KU CEZA BIDIN'

 

Oner, civîna ku "mafê hêviyê" di rojevê de ye bi bîr xist ku AK BK biryarên di navbera 17-19'ê Îlona 2024'an de ji aliyê DMME'yê ve hatine girtin kontrol dike û destnîşan kir ku AK BK wê di Îlona 2025'an de careke din li hev bicive û bibîne bê ka Tirkiye sererastkirin pêk aniye an na. Oner diyar kir ku eger derbarê binpêkirinan de tu gav neyên avêtin, divê BK cezayan bide Tirkiyeyê û ev yek jî dikare cezayên wekî ku neçûna civînan, cezayên îdarî, cezayên îdarî yan jî dersînorkirina endamtiyê jî di nav de hene û wiha got: "Hêviya me ew e ku Tirkiye heta wê dîrokê, li ser çareseriya wê binpêkirinan, demeke çawa pêşkêş bike." Oner anî ziman biryara li ser 'mafê hêviyê' wê ji bo girtiyên din ên siyasî ku di nava şert û mercên giran de cezayê girtina heta bi hetayê lê hatiye birîn û di nava tecrîdeke giran de tên ragirtin, derbasdar be.

 

'DAXWAZA CIVAKÊ GIRÎNG E'

 

Öner, behsa pêvajoya ku piştî banga Abdullah Ocalan a di 27'ê Sibatê de dest pê kir kir û wiha axivî: "Her kesên li Tirkiyeyê dijîn hêviya xwe bi vê pêvajoyê ve girê dane. Gelek kom ji bo serketina pêvajoyê bi hemû awayî hewl didin. Ji bo pêvajo bi ser bikeve pratîkên hevpar girîng in. Qanûna înfazê herî dawî hat aşkerakirin. Der barê qanûna îdamê de bendewariyên mezin ji civakê hebûn. Lê belê pêk nehat û ti ji bendewariyan bi cih nehat. Biryara PKK'ê ya çek danînê ji bo civakê biryar û gaveke gelekî girîng bû. Dema ku aliyek gaveke wiha girîng bavêje, hûn li bendê ne ku ji hêla din ve jî tevgereke wekheviya nirxan pêk bê. Ji ber vê yekê bendewarî li ser vê qanûna îdamê bûn. Ji bo dewlet karibe polîtîkayên înfazê bike jî di nav de 'mafê hêviyê 'pêwîste di civakê de daxwazeke cidî hebe. Eger pêvajo bi ser bikeve, wê bi efûyeke giştî pêk were. Divê ti girtiyekî siyasî ku Birêz Ocalan jî di nav de ye di girtîgehê de nemîne. Eger îro dewletê di vî alî de gaveke girîng biavêta ku wê  gel bigota hikûmet samîmî ye."

 

'EM Ê 3 MEHAN BIXEBITIN' 

 

Oner diyar kir ku heta civîna AK BK'ê ya ku tê plankirin di meha Îlonê de pêk were, armanca wan ew e ku Tirkiyeyê neçar bikin ku gavan bavêjin û wiha got: "Ji bo vê yekê, me heta hevdîtinê ji bo 3 mehan demdiyar kir û em li ser dixebitin. Em panelên 'mafê hêviyê' lidar dixin û xebatên medya civakî dimeşînin. Me bultena hêviyê weşand û di vî alî de em bi ciddî dixebitin ku Tirkiyeyê bi hemû saziyên mafên mirovan, baro, saziyên mafên mirovan û akademîsyenên di vî warî de dixebitin re heta civînê ji bo tedawîkirina binpêkirinan qanih bikin."

 

'PÊŞÎ LI RÊVEÇÛNA PÊVAJOYÊ VEDIKE' 

 

Oner da zanîn ku ji ber biryara DMME ya li ser 'mafê hêviyê' ku mafekî hatiye bidestxistin e û destnîşan kir ku ji bo Tirkiye li gorî biryara DMME'yê tevbigerin, girîng e û wiha axivî: "Vê qanûnê bi cih naynin. Ev rewşeke ku bi awayekî cidî bandorê li rêveçûna vê pêvajoyê dike. Mijareke duyemîn jî ew e ku qanûn li ser Birêz Ocalan û serlêdanên din nayê kirin. Kêmasiya serlêdana qanûnê xeteriyeke gelekî giran e. Ev tê wê wateyê ku desthilatdariya siyasî dikare di her kêlî û demê de nexwaze qanûn û zagonan bi cih neîne. Em bang li hemû hiqûqnas, akademîsyen, komele û baroyan dikin ku ji bo pêşîgirtina li vê yekê dest bi kar bikin û daxwaz dikin ku ev maf li gorî bangawaziyên me bi cih were anîn û li ber xwe bidin."

 

MA / Rukiye Payîz Adiguzel