HABER MERKEZİ - Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi, Rezan ilçesine bağlı Kaynartepe Mahallesi'nde hayata geçirilmek istenen kentsel dönüşüm projesine dair "yürütmenin durdurulması" yönünde verilen kararı iptal etti. 

 

Yüksek Seçim Kurulu (YSK) kararıyla 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde Amed’in Rezan (Bağlar) Belediyesi’ne atanan AKP’li Hüseyin Beyoğlu’nun girişimi üzerine "riskli alan" ilan edildikten sonra "Kentsel Dönüşüm Alanı" ilan edilen Kaynartepe Mahallesi'ndeki yıkım ve projeye dair karşılıklı yapılan itirazlar sürüyor. Amed Şehir Plancıları Odası'nın (ŞPO) "projenin iptali" ve "yürütmeyi durdurma" taleplerini kabul eden Diyarbakır 3'üncü İdare Mahkemesi, 30 Aralık 2022'de projenin “kamu yararına aykırı” olduğuna hükmederek, projenin uygulanması halinde “telafisi güç zararlara sebebiyet verebileceği” kanaatine vardı. Mahkeme, ayrıca dava konusu işlemlerin iptaline karar verdi. 

 

BAKANLIĞIN İTİRAZ GEREKÇELERİ

 

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliiği Bakanlığı, bunun üzerine Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi’ne istinaf başvurusunda bulundu. Bakanlık, projenin iptaline gerekçe yapılan rapora itiraz etti. Bakanlık, "Bağlar Bölgesi Kentsel Dönüşüm Alanında bütüncül bir planlama yaklaşımının sergilenmediği tespit edilmiştir” yönünde hazırlanan bilirkişi raporunun "maddi ve hukuki dayanağı olmadığını" iddia etti.  

 

Bakanlığın itirazları arasında, "(...) maddi ve hukuki dayanağı bulunmayan eksik ve hatalı incelemeye dayalı raporun dikkate alınması suretiyle kurulan hükmün hukuka aykırı olduğu, bilirkişi raporunun aksine söz konusu alanın tamamının bir etap halinde bütüncül olraak planlandığı, plan değişikliğinin riskli alan sınırının tamamını kapsadığı, dava konusu alanın ilk defa uygulama imar planına tabi olduğu, dolayısıyla Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğininin 25. ve 26 maddelerine göre yapılan değerlendirmenin doğru bir yaklaşım olmadığı, yine sosyal ve teknik altyapı alanlarına ilişkin olarak değerlendirme yapılmasının mevzuata uygun olmadığı, bilirkişiler tarafından planlama alanında otopark ihtiyacı bulunduğuna ilişkin değerlendirmenin gerçeği yansıtmadığı, bilirkişi tarafından GZFT anazlerinin yüzde 3 örneklem yoluyla yapılması gerektiği yolunda bir değerlendirmede bulunulmazsa da GZFT analizinin yüzde kaç oranında yapılması gerektiğine ilişkin mevzuatta herhangi bir düzenleme bulunmadığı" iddialarına yer verildi.

 

Bakanlık, söz konusu gerekçelerle, Diyarbakır 3'üncü İdare Mahkemesi'nin projenin iptali yönünde verdiği karara karşı "yürütmenin durdurulmasını" istedi. 

 

Antep İstinaf Mahkemesi, bakanlığın iddialarını kabul ederek, Diyarbakır 3'üncü İdare Mahkemesi'nin kararında yer alan "yürütülmesinin durdurulması" kararını gerektirecek bir nitelik olmadığını iddia etti. İstinaf Mahkemesi, "yürütmenin durdurulması isteminin reddine" oy birliğiyle karar verdi. 

 

BOZDAĞ'IN AÇIKLAMALARI

 

Söz konusu kararın, AKP'nin Amed'te aday olarak göstermeyi planladığı Adalet Bakanı Bekir Bozdağ'ın açıklamalarının ardından gelmesi dikkat çekti. Bozdağ, 17 Şubat'ta kentsel dönüşüm kararlarına itirazda bulunanlara tepki göstermişti. Bozdağ, "Pek çok yerde vatandaşlarımızın kentsel dönüşüme destek vermemelerini sağlamak maksadıyla protestolar yapan, vatandaşları örgütleyen, 'Buradan bir tuğla dahi aldırmayız' diyen pek çok siyasi gördük. Kentsel dönüşümün, Türkiye'nin hayrına olduğunu hepimiz biliyoruz. Bundan sonra da kentsel dönüşümü başarılı şekilde yürütmek ve yönetmek için elimizden gelen her türlü çabayı göstereceğiz. Kentsel dönüşüme hep birlikte destek verelim, bu kararların hayata geçmesini hep birlikte sağlayalım. Birileri dava açmak, konuyu yargıya taşımak, işi uzatmak istediği zaman ya da birileri siyasal istismar yapmak istediği zaman bunun karşısında milletçe hep beraber olalım" ifadelerini kullanmıştı. 

 

NE OLMUŞTU?

 

YSK kararıyla Rezan (Bağlar) Belediyesi’ne atanan AKP’li Hüseyin Beyoğlu’nun girişimi üzerine ilçeye bağlı Kaynartepe Mahallesi, 26 Eylül 2020’de Cumhurbaşkanlığı tarafından “riskli alan” ilan edildi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, bunun üzerine mahalleyi 22 Mart 2021’de “Kentsel Dönüşüm Alanı” ilan etti. 

 

ŞPO’DAN DAVA 

 

ŞPO, projeye karşı Diyarbakır 3’üncü İdare Mahkemesi’ne başvurdu. Hem "yürütmeyi durdurma" hem de "projenin durdurulması" talebiyle yapılan başvuruda, 54 dönümlük alanda 375 binanın bulunduğu ve bin 365 hak sahibinin yaşadığına işaret edilerek, “projenin hayata geçmesi durumunda telafisi güç veya imkânsız zararların oluşacağı” uyarısına yer verildi. 

 

Başvuruda, “(…) imar planının hukuka aykırı olduğu, planların yoğunluk düşürücü gibi görünse de azalan nüfusa rağmen ilave yoğunluk öngördüğü, planlama çalışması için yürütülen anketin bilimsel araştırma teknikleri gözetilerek hazırlanmadığı, planlama alanı için yapılan GZFT Analizinin doğru kurgulanmadığı, plan kararlarının planlama ilke ve esaslarına, planlama mevzuatına ve aynı zamanda planın kendi amacına aykırı olduğu, plan kararlarının ulaşım sorunlarını ve trafik yoğunluğunu artıracak nitelikte olduğu” gerekçeleri sıralandı. 

 

Mahkeme, “yürütmeyi durdurma” talebini ilk olarak karara bağladı. Mahkeme, mahallede uygulanacak kentsel dönüşümün tüm mahalleyi kapsamadığını, parçacıl bir düzenleme olduğunu, bundan dolayı riskli alan genelinde görülmesi gereken sosyal ve teknik altyapı alanlarının dağılımını alan bütününde sağlanıp sağlanmadığının kontrolü mümkün olmadığını belirtti. 

 

ŞPO’nun gerekçelerini haklı bulan mahkeme, nüfus yoğunluğu azaltılmasına rağmen planla öngörülen nüfus yoğunluğunun ihtiyacını karşılayacak sosyal ve teknik altyapı alanlarının sağlanmadığı, özellikle yeşil alan fonksiyonunun yeterli olmadığı tespit etti.  Mahkeme, dönüşüm yapılan alandaki yapı dağılımının da herhangi bir kritere göre belirlenmediğini ve rastlantısal olarak dağılım yapıldığı kanaatine vardı. 

 

Mahkeme, projenin “kamu yararına aykırı” olduğuna hükmederek, projenin uygulanması halinde “telafisi güç zararlara sebebiyet verebileceği” kanaatine vardı. 

 

KARARA RAĞMEN YIKIM 

 

Mahkemenin kararına rağmen kayyım yönetimindeki Amed Büyükşehir Belediyesi, iptal edilen Kentsel Dönüşüm Projesi adı altında tahliye edilen 24 yapı için yıkım ihalesi yaptı. İhalede, “Kentsel Dönüşüm Projesi” kapsamında 4 bin 92 metrekare inşaat alanlı 24 adet yapının “Elle seçici yıkım tekniğine göre” yıkımı istendi.

 

YENİ KARAR: PROJE İPTAL

 

Daha önce “yürütmeyi durdurma” kararı veren İdare Mahkemesi, ŞPO’nun “projenin iptali” istemini de karara bağladı.

 

Mahkeme, dava konusu işlemlerin iptaline karar verdi. Mahkeme, yargılama giderlerinin davalı idarece davacıya ödenmesine de hükmetti. 

 

RAPOR: PROJE İHTİYACI KARŞILAMIYOR 

 

Kararda, 26 Ocak 2022 tarihli keşfe dair bilirkişi raporuna yer verildi. Raporda, “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun kapsamına alınan toplam riskli alanın yaklaşık olarak 150 hektar büyüklüğünde olduğu görülmüştür. Davaya konu planlar ile kentsel dönüşüm bölgesinde planlanan kısmın ise sadece 5.36 hektar büyüklüğünde olduğu, planlanan alanın büyüklüğünün toplam riskli alanın yüzde 5’i dahi olmadığı, bu açıdan değerlendirildiğinde Bağlar Bölgesi Kentsel Dönüşüm Alanında bütüncül bir planlama yaklaşımının sergilenmediği tespit edilmiştir” denildi. 

 

Bütünlüklü bir yaklaşım yerine parçacıl bir düzenleme yapıldığı belirtilen raporda, “mevcut dokuda nüfus yoğunluğu azaltılmasına rağmen planla öngörülen nüfus yoğunluğunun ihtiyacını karşılayacak sosyal ve teknik altyapı alanlarının sağlanmadığı, özellikle Yeşil Alan fonksiyonunun yeterli olmadığı tespit edilmiştir” diye kaydedildi. 

 

Projenin kamu yararına uygun olmadığı vurgulanan raporda, planlar hazırlanırken mahallede yapılan anketin ise “yetersiz” olduğu aktarıldı. 

 

Mahkeme, bilirkişi raporunu göz önünde bulundurarak, planın “hukuka aykırı” olduğu sonucuna vardı. 

 

Bakanlık, bunun üzerine bir üst mahkeme olan Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi'ne itirazda bulundu. 

 

MA / Azad Altay